Protection From Sun | उन्हाळा म्हणजे शाळा-कॉलेजांना सुट्टी, कुटुंबासोबत फिरायची संधी आणि निसर्गाच्या सान्निध्यात वेळ घालवण्याची उत्तम संधी. महाराष्ट्रात मार्चच्या शेवटापासून मेच्या शेवटापर्यंत तापमान झपाट्याने वाढतं, आणि अनेक ठिकाणी पारा ४० अंश सेल्सिअसच्या पुढे जातो. अशा उकाड्याच्या दिवसांत थंड हवामानाची ठिकाणं, डोंगरदऱ्या, किंवा समुद्रकिनारे हे पर्याय खूप आकर्षक वाटतात.
विशेषतः कोकण आणि गोवा या भागांतील निळाशार समुद्र, स्वच्छ वाळूचे किनारे, समुद्राची लाटांवर नाचणारी सूर्यकिरणं ही दृश्यं पाहण्यासाठी पर्यटकांची गर्दी वाढते. मात्र समुद्रकिनारी फिरायला जाणं म्हणजे फक्त मस्ती आणि मजा नव्हे, तर योग्य तयारीसुद्धा आवश्यक असते. या लेखात आपण अशाच काही उपयुक्त टिप्स पाहणार आहोत ज्या तुम्हाला एक सुरक्षीत, आरोग्यदायी आणि मनापासून एन्जॉय केलेली ट्रिप अनुभवायला मदत करतील.
१. त्वचेला सुर्यप्रकाशापासून वाचवण्यासाठी चांगल्या SPF असलेलं सनस्क्रिन अत्यावश्यक
Protection From Sun | उन्हाळ्यातील तीव्र सूर्यप्रकाश ही आपल्या त्वचेसाठी एक गंभीर समस्या ठरू शकते. विशेषतः समुद्रकिनारी फिरताना, सूर्याच्या प्रखर किरणांचा त्वचेवर अधिक खोल परिणाम होतो. या किरणांमध्ये उपस्थित असलेल्या अल्ट्राव्हायोलेट A आणि B (UV-A व UV-B) किरणांचा त्वचेवर अत्यंत नकारात्मक परिणाम होतो. हे किरण त्वचेमध्ये खोलवर जाऊन टॅनिंग, सनबर्न, काळसर डाग, सुरकुत्या आणि वेळेआधी वृद्धत्वाची लक्षणं निर्माण करतात. याचबरोबर दीर्घकाळ असे नुकसान सहन केल्यास त्वचेसंबंधी गंभीर आजारही होऊ शकतात. त्यामुळे सूर्यप्रकाशाचा थेट संपर्क टाळता येत नसेल, तर त्याच्या दुष्परिणामांपासून त्वचेचं रक्षण करणं अत्यंत गरजेचं ठरतं.
या दृष्टीने, पुरेशा SPF असलेलं चांगल्या दर्जाचं सनस्क्रिन हे आपल्या त्वचेचं पहिलं रक्षण कवच ठरतं. SPF म्हणजे Sun Protection Factor जो तुम्हाला UV किरणांपासून कितपत संरक्षण मिळतं, याचं प्रमाण दर्शवतो. SPF ३० किंवा त्यापेक्षा अधिक रेटिंग असलेलं आणि ‘ब्रॉड स्पेक्ट्रम’ म्हणजेच UVA आणि UVB दोन्ही प्रकारच्या किरणांपासून संरक्षण देणारं सनस्क्रिन वापरणं जास्त फायदेशीर ठरतं. यामुळे त्वचेला केवळ टॅनिंगपासून नव्हे तर दीर्घकालीन हानीपासूनही संरक्षण मिळतं. समुद्रकिनारी वाळू व पाण्यामुळे सूर्यकिरण परावर्तित होतात, त्यामुळे आपल्याला वाटतं त्यापेक्षा जास्त UV किरण शरीरावर आदळतात. त्यामुळे समुद्रस्नान करताना, खेळताना किंवा बीचवर वेळ घालवत असताना सनस्क्रिन लावणं अजिबात टाळू नये.
त्वचेवर सनस्क्रिनचा प्रभावी परिणाम होण्यासाठी ते सूर्यप्रकाशात जाण्याच्या किमान १५ ते २० मिनिटं आधी लावणं आवश्यक असतं. कारण एवढा वेळ लागतो ते त्वचेत व्यवस्थित शोषले जाईपर्यंत. तसेच दिवसभर उन्हात राहत असाल किंवा पाण्यात भिजत असाल तर दर २ ते ३ तासांनी पुन्हा सनस्क्रिन लावणं गरजेचं आहे. चेहरा, मान, हात-पाय किंवा जी त्वचा उघडी राहते त्या सर्व भागांवर सनस्क्रिन व्यवस्थित लावावं. एकदा लावून झाल्यावर पूर्ण दिवसभर संरक्षण मिळतं, असं समजणं चुकीचं आहे.
त्वचेच्या प्रकारानुसार योग्य सनस्क्रिन निवडणंही तितकंच महत्त्वाचं आहे. ज्या व्यक्तींची त्वचा तेलकट आहे, त्यांनी ‘ऑईल-फ्री’ किंवा ‘गेल-बेस्ड’ सनस्क्रिन वापरावं, तर कोरड्या त्वचेसाठी मॉइश्चरायझिंग घटक असलेलं सनस्क्रिन उपयुक्त ठरतं. आजकाल मार्केटमध्ये रंगहीन, सुगंधरहित आणि मेकअपखाली सहज वापरता येतील अशी अनेक सनस्क्रिन्स उपलब्ध आहेत. त्यामुळे प्रवास, पर्यटन किंवा अगदी दैनंदिन वापरासाठी सुद्धा सनस्क्रिनला आपल्या त्वचेच्या दिनचर्येचा एक अनिवार्य भाग बनवणं गरजेचं आहे.
संपूर्ण उन्हाळा आपल्या त्वचेसाठी हानिकारक ठरू शकतो, परंतु योग्य खबरदारी घेतल्यास त्याचा परिणाम कमी करता येतो. त्यामुळे समुद्रकिनारी फिरायचं ठरवलं असेल, तर इतर गोष्टींबरोबरच चांगल्या SPF असलेलं सनस्क्रिन बॅगेत ठेवणं विसरू नका. कारण ते केवळ आपल्या त्वचेचं सौंदर्य टिकवून ठेवत नाही, तर दीर्घकालीन आरोग्य देखील सुरक्षित करतं.
२. सतत हायड्रेटेड राहा
Protection From Sun | उन्हाळ्यात, विशेषतः समुद्रकिनारी फिरताना शरीराचं योग्यरीत्या हायड्रेटेड राहणं अत्यंत महत्त्वाचं असतं. कारण समुद्रकिनाऱ्याजवळील वातावरणात उष्णता, आर्द्रता आणि सतत सैल चाळणारा सूर्यप्रकाश यांचा मिलाफ आपल्या शरीरातून झपाट्याने घामाच्या स्वरूपात पाणी आणि क्षार बाहेर टाकतो. यामुळे शरीरातील जलसाठा कमी होतो, ज्याला आपण डिहायड्रेशन म्हणतो. डिहायड्रेशनमुळे डोकेदुखी, थकवा, चक्कर येणे, त्वचा कोरडी पडणे, आणि गंभीर परिस्थितीत ताप किंवा हिटस्ट्रोकसारख्या समस्या उद्भवू शकतात.
हे टाळण्यासाठी सतत हायड्रेटेड राहणं ही केवळ एक सवय नसून, समुद्रकिनारी फिरताना शरीरासाठी एक जीवनावश्यक गरज बनते. त्यामुळे दिवसातून अनेक वेळा पाणी पिणं आवश्यक ठरतं, जरी तहान लागली नसेल तरीही. तहान लागेपर्यंत थांबण्याऐवजी दर एक तासाने दोन-तीन घोट पाणी प्यायल्याने शरीरातील द्रवसाठा संतुलित राहतो. याशिवाय, पाण्याबरोबरच नारळपाणी, लिंबूपाणी, फळांचे रस, घरगुती ताक यांचा समावेश केल्यास शरीराला केवळ पाणीच नव्हे तर आवश्यक इलेक्ट्रोलाइट्सही मिळतात, जे उन्हामुळे शरीरातून निघून गेलेले असतात.
उन्हाच्या तीव्रतेमध्ये अनेकदा थंड पेये किंवा सोड्याचे पदार्थ प्यायची इच्छा होते, पण त्यामध्ये साखरेचं प्रमाण जास्त असल्याने ते तात्पुरती तृप्ती देतात आणि दीर्घकाळ शरीराला हायड्रेटेड ठेवण्यात अयशस्वी ठरतात. म्हणूनच, पारंपरिक आणि नैसर्गिक पेयेचं सेवन अधिक फायदेशीर ठरतं. विशेषतः समुद्रकिनाऱ्यावर सकाळी आणि संध्याकाळी फिरणं तुलनेने सुरक्षित असतं, पण जर दिवसभर बीचवर वेळ घालवण्याचा तुमचा बेत असेल, तर दर काही वेळाने थोडं थोडं पाणी किंवा ज्युस पित राहणं अत्यंत गरजेचं आहे.
याशिवाय, शरीरात पाण्याची कमतरता होऊ नये यासाठी थोडा वेळ आडोशाला थांबणं, थंड कपडे घालणं आणि उन्हात थेट उभं राहणं टाळणं हेसुद्धा पूरक उपाय ठरतात. प्रवासात स्वतःसोबत पाण्याची बाटली, नारळपाणी किंवा इलेक्ट्रोलाइट्स पावडर ठेवणं केवळ शहाणपणाचं नव्हे, तर आरोग्यदृष्टीने आवश्यक ठरतं.
थोडक्यात, उन्हाळ्यात समुद्रकिनारी एन्जॉय करत असताना तुमचं शरीर जर तुम्ही हायड्रेट ठेवू शकलात, तर तुम्ही उन्हाचा त्रास न घेता निसर्गाचा आनंद अधिक मनमोकळेपणाने घेऊ शकाल. शरीरात पाण्याची योग्य पातळी राखल्यास तुम्ही केवळ ताजेतवाने राहता, तर त्वचाही तेजस्वी आणि सशक्त राहते. म्हणूनच, “सतत हायड्रेटेड राहा” ही एक सूचना नसून, उन्हाळी पर्यटनासाठीचा सर्वात महत्त्वाचा आरोग्य मंत्र आहे.
३. डोळ्यांचं, केसांचं आणि चेहऱ्याचं रक्षण
Protection From Sun | तुमच्या बीच ट्रिपमध्ये स्टाइलसह सुरक्षाही हवी असेल, तर UV प्रोटेक्शन असलेले गॉगल, फुल ब्रिम असलेली हॅट किंवा टोपी आणि हलक्या कापडाचा स्कार्फ वापरणं अत्यावश्यक आहे. यामुळे सूर्यप्रकाश थेट चेहऱ्यावर, डोळ्यांवर आणि केसांवर पडत नाही.
सूर्यकिरण डोळ्यांवर थेट पडल्यास डोळे पाणावणे, लाल होणे किंवा डोकेदुखी होऊ शकते. तसेच केसांमध्ये कोरडेपणा आणि गळती यांसारख्या समस्याही निर्माण होऊ शकतात. त्यामुळे लूकसुद्धा राखता येईल आणि आरोग्यही जपता येईल अशा प्रकारच्या अ‍ॅक्सेसरीज बरोबर ठेवा.
४. वॉटरप्रूफ बॅग
ज्या वस्तू पाण्यामुळे खराब होतात, जसं की मोबाईल, चार्जर, पैसे, ओळखपत्रं, टॉवेल, कपडे वगैरे त्या सुरक्षित ठेवण्यासाठी वॉटरप्रूफ बॅग किंवा ड्राय बॅग वापरणं अत्यावश्यक आहे. विशेषतः तुम्ही बोट राईडिंग किंवा वॉटर स्पोर्ट्ससाठी समुद्रात जाणार असाल तर अशा बॅग्स वापरणं फार उपयुक्त ठरतं. या बॅगमध्ये तुम्ही ओले कपडेही ठेवू शकता, त्यामुळे इतर वस्तूंना ओलावा लागू नये म्हणून वेगळ्या कपड्यांसाठी झिप असलेली पिशवी ठेवा.
५. योग्य फूटवेअर
समुद्रकिनारी वाळूत चालणं हे जितकं मजेशीर वाटतं, तितकंच ते अडचणीचं होऊ शकतं जर योग्य फूटवेअर नसेल. चपला, फ्लोटर्स किंवा बीच स्लिपर्स वापरणं हा सर्वात सुरक्षित पर्याय आहे. उंच टाचांचे सँडल्स किंवा लेदरचे शूज वापरल्यास वाळूत चालताना पाय घसरण्याची शक्यता वाढते.
याशिवाय, काही ठिकाणी खडे किंवा काटे असतात, त्यामुळे पायाला इजा होण्याचीही शक्यता असते. त्यामुळे सुरक्षेचा विचार करून स्लीपर्स निवडा आणि सुट्टीचा आनंद दोबळ्या न करता घ्या.
६. क्षण टिपणं महत्त्वाचं
प्रत्येक सहलीचा सर्वात सुंदर भाग म्हणजे त्या क्षणांना आठवणीत साठवणं. समुद्रकिनाऱ्यावरचा सूर्यास्त, मुलांचं वाळूत खेळणं, समुद्राच्या लाटांवर उडणारा पाय हे क्षण टिपण्यासाठी वॉटरप्रूफ मोबाईल किंवा अ‍ॅक्शन कॅमेरा (जसं GoPro) ठेवा. जर वॉटरप्रूफ गॅजेट नसतील, तरी मोबाईलसाठी वॉटरप्रूफ कव्हर किंवा पाउच उपलब्ध आहेत, जे कमी किंमतीत तुमचं डिव्हाइस सुरक्षित ठेवतात.
७. आरामदायक कपडे
उन्हाळ्यात समुद्रकिनारी फिरताना हलक्या रंगांचे, कॉटन किंवा लिननचे सैलसर कपडे वापरणं योग्य ठरतं. महिलांसाठी काफ्तान, बीचड्रेस, श्रग्ज, तर पुरुषांसाठी शॉर्ट्स आणि सूती टी-शर्ट्स हे उत्तम पर्याय आहेत. हे कपडे फक्त छान दिसतात असं नाही, तर ते त्वचेला श्वास घेऊ देतात, घाम लवकर सुकतो आणि उष्णतेपासून संरक्षण करतात.
८. फिरण्याचा योग्य वेळ
दुपारी ११ ते ३ ही वेळ सूर्यप्रकाशाची तीव्रता सर्वाधिक असते. त्यामुळे या वेळात समुद्रकिनारी जाणं टाळावं. त्याऐवजी सकाळी ६ ते १० किंवा संध्याकाळी ४ नंतर फिरणं योग्य ठरतं. या वेळात समुद्रकिनाऱ्याचं सौंदर्यही अधिक खुलून दिसतं, आणि तुमचे फोटोसुद्धा सुंदर येतात.
९. प्राथमिक औषधपेटी बरोबर ठेवा.
कोणतीही सहल करताना, फर्स्ट एड किट असणं ही शहाणपणाची गोष्ट आहे. समुद्रकिनारी पाय घसरल्यास, किरकोळ खरचटल्यास किंवा डिहायड्रेशनमुळे थकवा आल्यास ही किट उपयोगी पडते. त्यात अँटीसेप्टिक क्रीम, बँडेज, पॅरासिटामॉल, कफ सिरप, पेन किलर आणि इलेक्ट्रॉल पावडर असावी.
१०. पर्यावरण आणि स्थानिक नियम यांचा सन्मान करा
कोणत्याही समुद्रकिनाऱ्यावर प्लास्टिक टाकू नका, वाळूत कचरा फेकू नका आणि समुद्रात साबण, शॅम्पू वापरणं टाळा. “कचरामुक्त समुद्रकिनारा” ही संकल्पना फक्त सरकारची जबाबदारी नसून प्रत्येक पर्यटकाची जबाबदारी आहे. गोवा, मालवण, श्रीवर्धन, गणपतिपुळे यांसारख्या ठिकाणी काही नियम लागू असतात. उदा. काही किनारे संध्याकाळी ७ नंतर बंद होतात. त्यामुळे स्थानिक नियमांची माहिती घेऊनच ट्रिप प्लॅन करा.
शेवटचा विचार
Protection From Sun | समुद्रकिनाऱ्यावरची सहल म्हणजे केवळ मजा करण्याची गोष्ट नसून ती निसर्गाच्या सौंदर्याशी एकरूप होण्याची संधी असते. जर आपण ती योग्य तयारीने आणि सजगतेने अनुभवली, तर ती आयुष्यभर लक्षात राहणारी ठरते.