Mosambi Bagh Update | संत्रा आणि मोसंबी लागवडीसाठी योग्य व्यवस्थापन केल्यास उच्च प्रतीचे उत्पादन मिळू शकते. या फळझाडांची वाढ आणि उत्पादन मुख्यतः हवामानावर अवलंबून असते. विशेषतः आंबिया बहार व्यवस्थापन हा एक महत्त्वाचा टप्पा आहे, कारण याच्या योग्य नियोजनावर झाडांचे आरोग्य आणि फळांची गुणवत्ता अवलंबून असते. योग्य व्यवस्थापन न केल्यास उत्पादनावर प्रतिकूल परिणाम होऊ शकतो. चला, या आंबिया बहार व्यवस्थापनाची सखोल माहिती घेऊया.
Mosambi Bagh Update | संत्रा आणि मोसंबीचा बहार
संत्रा आणि मोसंबी फळझाडांना निसर्गतः वर्षभरात तीन वेळा बहार येतो:
- मृग बहार – हा बहार प्रामुख्याने जून-जुलै महिन्यात येतो.
- हस्त बहार – हा ऑक्टोबर महिन्यात येतो.
- आंबिया बहार – हा जानेवारी-फेब्रुवारी महिन्यात येतो.
आंबिया बहार मुख्यतः थंडी संपल्यानंतर झाडांवर येतो आणि तो व्यवस्थित घेतल्यास उत्पादन वाढीस मदत होते.
Mosambi Bagh Update | आंबिया बहाराचे महत्त्व
थंड हंगामात झाडांना विश्रांती मिळते आणि या काळात झाडांमध्ये अतिरिक्त साखर साठवली जाते. ही साखर झाडांच्या 6 ते 9 महिन्यांच्या फांद्यांमध्ये साठते. हिवाळा संपल्यानंतर हवामान अनुकूल होताच ही साखर झाडाच्या फुलोऱ्यास मदत करते. त्यामुळे संत्रा आणि मोसंबीच्या झाडांसाठी आंबिया बहार हा एक नैसर्गिक बहार मानला जातो.
Mosambi Bagh Update | झाडांना ताण देण्याची प्रक्रिया
आंबिया बहार यशस्वी होण्यासाठी झाडांना नियंत्रित ताण देण्याची प्रक्रिया महत्त्वाची ठरते. ताण देण्यासाठी खालील गोष्टी लक्षात ठेवाव्यात:
- पाणीपुरवठा नियंत्रित करणे – झाडाची सतत होणारी वाढ थांबवण्यासाठी पाण्याचा पुरवठा बंद करणे आवश्यक असते.
- योग्य कालावधी निवडणे – हलक्या जमिनीत 35 ते 45 दिवस, मध्यम जमिनीत 45-60 दिवस आणि भारी जमिनीत 55 ते 75 दिवस ताण द्यावा.
- पाने गळण्याची प्रक्रिया – झाडावर ताण बसला की पाने पिवळी पडतात व हळूहळू झाडावरून गळू लागतात. झाडावर 25% पानगळ झाल्यावर ताण बसल्याचे समजावे.
- मुळांची छाटणी करणे – झाडाच्या मुळ्या उघड्या करण्यासाठी वखरून मुळे कापावीत, यामुळे झाड ताण सोसते.
- संजीवकांचा वापर – 2 मि.ली. क्‍लोरमेक्वाट क्‍लोराईड प्रति लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी केल्यास झाडाची अनावश्यक वाढ थांबते.
जमिनीच्या प्रकारानुसार ताण व्यवस्थापन
1.हलकी जमीन
- या जमिनीत पाण्याचा निचरा जलद होतो, त्यामुळे ताण 35 ते 45 दिवस पुरेसा असतो.
- या काळात पाण्याचा कोणताही पुरवठा करू नये.
- ताण दिल्यानंतर पाने गळू लागल्यावर ओलित सुरू करावे.
2.मध्यम जमीन
- मध्यम जमिनीत 45 ते 60 दिवस ताण दिल्यास चांगले परिणाम दिसून येतात.
- जमिनीतील ओलावा राखण्यासाठी हलकी मशागत करावी.
3.भारी जमीन
- या जमिनीत ओलावा टिकून राहतो, त्यामुळे ताण देण्याकरिता जमिनीची मशागत करावी.
- झाडाच्या ओळींमध्ये खोल नांगरणी करावी, ज्यामुळे वरच्या मुळ्या तुटून झाड ताण सोसेल.
- ऑक्टोबर ते डिसेंबर दरम्यान बाग साफसफाई करून ठेवावी.
4.आंबिया बहारासाठी खत व्यवस्थापन
आंबिया बहार यशस्वी होण्यासाठी योग्य खत व्यवस्थापन आवश्यक आहे:
- सेंद्रिय खत – डिसेंबर महिन्यात प्रत्येक झाडास 40-50 किलो शेणखत द्यावे.
- रासायनिक खत – ताण दिल्यानंतर झाडांना 600 ग्रॅम नत्र, 400 ग्रॅम स्फुरद आणि 400 ग्रॅम पालाश द्यावे.
- खते टप्प्याटप्प्याने देणे – नत्रयुक्त खते 3 ते 4 टप्प्यात विभागून द्यावीत, विशेषतः हलक्या जमिनीत.
- फळधारणेनंतर खते वाढवणे – फळे वाटाण्याएवढी झाल्यावर उर्वरित नत्रयुक्त खत द्यावे.
5.ओलित व्यवस्थापन
फळे उन्हाळ्यात पोसली जात असल्याने ओलावा व्यवस्थापन अत्यंत महत्त्वाचे ठरते:
- ठिबक सिंचनाचा अवलंब – ठिबक सिंचन पद्धतीने पाण्याचा योग्य वापर करता येतो.
- हळूहळू पाणीपुरवठा सुरू करणे – ताण दिल्यानंतर लगेचच मोठ्या प्रमाणात पाणी देऊ नये. पहिल्या आठवड्यात हलके ओलित करावे, नंतर हळूहळू पाण्याची मात्रा वाढवावी.
- जमिनीत ओलावा टिकवण्यासाठी गवताचा थर – झाडाच्या भोवती 6 सें.मी. जाडीचा गवताचा थर देऊन ओलावा टिकवावा.
Mosambi Bagh Update | आंबिया बहार यशस्वी करण्यासाठी महत्त्वाच्या टिप्स
- योग्य वेळी ताण द्यावा आणि तोडावा.
- जमिनीनुसार ताणाचा कालावधी निश्चित करावा.
- खत व्यवस्थापन योग्य प्रमाणात करावे.
- पाणी व्यवस्थापनाकडे विशेष लक्ष द्यावे.
- फळांची गळ कमी करण्यासाठी आवश्यक उपाययोजना कराव्यात.
संत्रा आणि मोसंबी बागेत आंबिया बहार व्यवस्थापन करताना खालील महत्त्वाचे टप्पे लक्षात घेणे आवश्यक आहे.
1. ताण व्यवस्थापन
- झाडांना योग्य प्रकारे ताण देण्यासाठी पाणी व्यवस्थापन अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
- साधारणपणे, ऑक्टोबर-नोव्हेंबरमध्ये पाणी बंद करून ताण द्यावा.
- पानगळ होऊ लागल्यावर, जमिनीत ओलावा टिकून राहील याची काळजी घ्यावी.
- ताण दिल्यानंतर आणि मोसमानुसार योग्यवेळी पाणी देऊन झाडांना फुलधारणा होण्यासाठी प्रेरित करावे.
2. खत व्यवस्थापन
- फुलधारणेनंतर आणि नवीन वाढ सुरू झाल्यानंतर झाडांना योग्य खते द्यावीत.
- नत्र (N), स्फुरद (P), आणि पालाश (K) यांचे संतुलित प्रमाण राखावे.
- सूक्ष्म अन्नद्रव्ये (जसे की झिंक, बोरॉन) फवारणीद्वारे द्यावीत.
3. पाणी व्यवस्थापन
- ताण दिल्यानंतर हलक्या स्वरूपात पाणी द्यावे.
- झाडांची वाढ झाल्यावर ठिबक सिंचन प्रणालीचा उपयोग करावा.
- पाणी साचणार नाही याची काळजी घ्यावी, कारण त्यामुळे मुळे सडण्याचा धोका असतो.
4. कीड व रोग व्यवस्थापन
- फुलधारणेच्या वेळी रसशोषक कीटक (मावा, तुडतुडे, फुलकिडे) नियंत्रित करणे महत्त्वाचे आहे.
- तणनियंत्रण आणि योग्य कीटकनाशकांची फवारणी करावी.
- बुरशीजन्य रोगांसाठी कॉपर ऑक्सीक्लोराईड किंवा बोर्डो मिश्रण फवारणी करावी.
5. फळधारणेस प्रोत्साहन
- झाडांच्या प्रकृतीनुसार पीजीआर (Plant Growth Regulators) आणि सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची फवारणी करावी.
- गिब्बेरेलिक ऍसिड (GA3) आणि बोरॉन फवारणी केल्याने फळधारणा सुधारते.
6. फळांची सुधारित गुणवत्ता व उत्पादन वाढ
- फळगळ थांबवण्यासाठी NAA (Naphthalene Acetic Acid) ची फवारणी करावी.
- फळांमध्ये गोडवा वाढण्यासाठी आणि त्यांची रंगसफाई चांगली होण्यासाठी योग्य प्रमाणात पालाशयुक्त खते द्यावीत.
Mosambi Bagh Update | निष्कर्ष
संत्रा आणि मोसंबी बागेतील आंबिया बहार व्यवस्थापन हा अत्यंत महत्त्वाचा टप्पा आहे. योग्य पद्धतीने ताण देणे, खत आणि पाणी व्यवस्थापन करणे तसेच जमिनीनुसार नियोजन करणे आवश्यक आहे. योग्य नियोजन केल्यास उत्पादन वाढते आणि शेतकऱ्यांना अधिक आर्थिक फायदा मिळतो. म्हणूनच आंबिया बहाराचे शास्त्रीय व्यवस्थापन केल्यास संत्रा आणि मोसंबी बागेतून अधिक उत्पन्न मिळवणे शक्य होते.