Loan For Women | भारतीय समाजात महिलांचे स्थान केवळ घराच्या चौकटीत मर्यादित राहिले होते, ही जुनी समजूत आता वेगाने बदलत आहे. २०२४ मध्ये प्रसिद्ध झालेल्या अहवालानुसार, भारतीय महिलांनी केवळ कौटुंबिक जबाबदाऱ्या सांभाळण्यापुरतेच न राहता आर्थिक क्षेत्रात स्वतःची एक वेगळी ओळख निर्माण केली आहे. विशेष म्हणजे, त्या आता कर्ज घेण्याच्या बाबतीतही अधिक पुढे येत आहेत आणि आपल्या आर्थिक शिस्तीचा ठसा उमटवत आहेत.
Loan For Women | महिलांचे कर्ज घेण्याचे वाढते प्रमाण
अलीकडील संशोधनात असे दिसून आले आहे की महिलांनी गृहकर्ज, व्यवसाय कर्ज, शिक्षण कर्ज, आणि मालमत्ता कर्ज यांसारख्या विविध प्रकारच्या कर्जांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर गुंतवणूक केली आहे. काही वर्षांपूर्वीपर्यंत कर्ज घेणे हे मुख्यतः पुरुषांचे क्षेत्र मानले जात असे, मात्र आता हे चित्र वेगाने बदलत आहे.
महिलांचे कर्ज १८% ने वाढून ३६.५ लाख कोटी रुपये झाले आहे. CRIF हाय मार्कच्या अहवालानुसार, डिसेंबर २०२४ पर्यंत देशात एकूण ८.३ कोटी महिला कर्जदार होत्या, जी संख्या मागील वर्षाच्या तुलनेत १०.८% अधिक आहे. विशेष म्हणजे, पुरुष कर्जदारांच्या तुलनेत महिलांचे प्रमाण अधिक वेगाने वाढत आहे, कारण पुरुष कर्जदारांची वाढ केवळ ६.५% इतकी होती.
महिलांची आर्थिक जबाबदारी आणि विश्वासार्हता
महिलांनी कर्ज घेण्याइतकेच त्याच्या परतफेडीच्या बाबतीतही जबाबदारीचे उत्तम उदाहरण प्रस्तुत केले आहे. अहवालानुसार, महिला कर्जदारांची थकबाकी पुरुषांच्या तुलनेत कमी आहे, याचा अर्थ त्या अधिक आर्थिक शिस्त पाळून कर्जफेड करत आहेत. विशेषतः गृहकर्ज आणि व्यवसाय कर्जाच्या परतफेडीत महिलांची कामगिरी लक्षणीय ठरली आहे.
तथापि, काही क्षेत्रांमध्ये महिलांची कामगिरी तुलनेने कमी राहिली. सोन्याच्या कर्जाची आणि दुचाकी कर्जाची परतफेड करताना तुलनेने अधिक थकबाकी राहिल्याचे दिसून आले. तरीही, सार्वजनिक क्षेत्रातील बँकांनी महिलांना अधिक प्रमाणात कर्ज उपलब्ध करून दिले, ज्यामुळे महिलांच्या एकूण कर्जवाटपाचा वाटा २४% पर्यंत वाढला आहे. विशेषतः, ३५ वर्षांखालील महिलांमध्ये कर्ज घेण्याचा कल सर्वाधिक दिसून आला आहे.
Loan For Women | महाराष्ट्रातील महिलांची आघाडी
राज्यस्तरावर पाहता, महाराष्ट्रातील महिलांनी गृहकर्ज, व्यवसाय कर्ज, मालमत्ता कर्ज, वाहन कर्ज, क्रेडिट कार्ड आणि शैक्षणिक कर्ज घेण्यात आघाडी घेतली आहे. महाराष्ट्रातील महिलांनी आर्थिक स्वायत्ततेच्या दिशेने मोठे पाऊल टाकले आहे आणि त्यांचा सहभाग वाढत आहे. ही आकडेवारी दर्शवते की आर्थिकदृष्ट्या सशक्त होण्याच्या प्रवासात महाराष्ट्रातील महिला सर्वाधिक पुढे आहेत.
आर्थिक साक्षरतेच्या दिशेने महिलांची वाटचाल
महिलांनी केवळ कर्ज घेण्यापुरतेच मर्यादित न राहता त्याचा योग्य उपयोग करण्याचा दृष्टिकोन ठेवला आहे. अनेक महिला आता उद्योजक बनत असून स्वतःचा व्यवसाय सुरू करत आहेत. त्यामुळे, आर्थिक साक्षरतेला प्रोत्साहन देणे ही काळाची गरज बनली आहे. महिलांना आर्थिक नियोजन, गुंतवणूक आणि कर्ज व्यवस्थापन याबाबत अधिक जागरूक करणे आवश्यक आहे.
महिला सशक्तीकरणाचे महत्त्व
- समाजातील समानता – महिला आणि पुरुष यांच्यातील सामाजिक विषमता कमी होते.
- आर्थिक विकास – महिलांना रोजगार आणि उद्योजकतेच्या संधी मिळाल्यास देशाचा आर्थिक विकास वेगाने होतो.
- शिक्षण आणि आरोग्य सुधारणा – शिक्षणाने महिलांना आत्मनिर्भर बनवता येते आणि आरोग्यसेवा सुधारू शकते.
- गुन्हेगारी कमी होणे – महिलांचे सशक्तीकरण झाल्यास बालविवाह, हुंडा प्रथा आणि अन्य स्त्रियांवरील अत्याचार कमी होतात.
महिला सशक्तीकरणासाठी उपाय
- शिक्षणाची उपलब्धता – महिलांसाठी मोफत आणि सक्तीचे शिक्षण अनिवार्य करणे गरजेचे आहे.
- आर्थिक स्वायत्तता – महिलांना स्वयंरोजगार आणि लघुउद्योगास चालना देणे आवश्यक आहे.
- कायद्यांची अंमलबजावणी – स्त्रियांवरील अन्याय रोखण्यासाठी कठोर कायद्यांची अंमलबजावणी करणे आवश्यक आहे.
- समान वेतन – महिलांना पुरुषांइतकाच वेतन मिळावे यासाठी प्रयत्न करणे.
- स्त्री-सुरक्षा उपाय – सार्वजनिक ठिकाणी महिलांच्या सुरक्षेसाठी विशेष धोरणे राबवणे.
महिला सशक्तीकरण म्हणजे काय ?
महिला सशक्तीकरण म्हणजे महिलांना त्यांचे हक्क, अधिकार आणि संधी मिळवून देण्याची प्रक्रिया. यामध्ये आर्थिक, शैक्षणिक, सामाजिक आणि राजकीय स्तरांवर महिलांना समान संधी देणे अपेक्षित आहे. महिलांना सक्षम बनविणे म्हणजे त्यांना स्वतःच्या निर्णयक्षमता, आत्मनिर्भरता आणि स्वाभिमान प्राप्त करून देणे.
Loan For Women | निष्कर्ष
भारतीय महिलांचा आर्थिक क्षेत्रातील सहभाग दिवसेंदिवस वाढत आहे. पूर्वी त्या केवळ कौटुंबिक जबाबदाऱ्या सांभाळण्यात गुंतलेल्या असायच्या, मात्र आता त्या आर्थिक निर्णय प्रक्रियेतही सक्रियपणे सहभागी होत आहेत. कर्जफेड करण्याची त्यांची क्षमता आणि जबाबदारीने घेतलेले आर्थिक निर्णय त्यांना विश्वासार्ह आणि सक्षम कर्जदार बनवतात. याशिवाय, महिलांमध्ये वित्तीय साक्षरतेबाबत जागरूकता वाढत आहे, त्यामुळे त्या गुंतवणूक, बचत आणि संपत्ती व्यवस्थापन यासारख्या महत्त्वाच्या बाबींमध्ये अधिक आत्मनिर्भर होत आहेत. हे वाढते आर्थिक स्वातंत्र्य महिलांसाठी संधींचे नवीन दार उघडत आहे. भविष्यात महिलांचा आर्थिक सहभाग अधिक दृढ होईल आणि त्याचा समाजाच्या विकासावरही सकारात्मक प्रभाव पडेल.
महिला सशक्तीकरण हे समाजाच्या सर्वांगीण विकासासाठी महत्त्वाचे आहे. केवळ सरकारनेच नव्हे, तर प्रत्येकाने आपल्या पातळीवर प्रयत्न करून महिलांना शिक्षण, रोजगार आणि सुरक्षा यांसाठी अनुकूल वातावरण निर्माण करायला हवे. समाजात महिलांना समान अधिकार आणि सन्मान मिळाल्यास आपण एक प्रगत आणि सशक्त राष्ट्र घडवू शकतो.