Jagjit Sinh Dallewal | पंजाब-हरियाणाच्या सीमेवर स्थित खनौरी येथे शेतकऱ्यांचे आंदोलन दीर्घ काळापासून सुरू आहे. आपल्या विविध मागण्यांसाठी शेतकऱ्यांनी ठिय्या मांडला आहे आणि या आंदोलनाने राष्ट्रीय स्तरावर लक्ष वेधले आहे. 19 डिसेंबरला आंदोलनस्थळी अचानक शांतता पसरली, कारण मंचावरील हालचाली थांबल्या.
थोड्याच वेळात समजले की, भारतीय किसान यूनियन (सिद्धपूर) चे प्रदेशाध्यक्ष जगजीत सिंग डल्लेवाल, जे आमरण उपोषणाला बसले होते, त्यांची प्रकृती खालावली आहे. यामुळे उपस्थित आंदोलक अस्वस्थ झाले, तर काहीजण भावनिक झाले. या परिस्थितीत, मंचावरून गुरबाणीचा जप सुरू झाला आणि उपस्थितांनी डल्लेवाल यांच्यासाठी प्रार्थना केली.
दुपारच्या सुमारास, भारतीय किसान यूनियनचे (सिद्धपूर) प्रदेश महासचिव काका सिंग कोटडा यांनी सांगितले की, जगजीत सिंग डल्लेवाल यांचा रक्तदाब अत्यंत कमी झाला होता. काही काळासाठी ते बेशुद्ध झाले होते, मात्र नंतर त्यांची प्रकृती किंचित सुधारली. पोलिसांनी त्यांना बळजबरीने रुग्णालयात नेण्याचा प्रयत्न केल्यास त्याला तीव्र विरोध केला जाईल, असा इशाराही शेतकरी नेत्यांनी दिला.
Jagjit Sinh Dallewal | शेतकरी चळवळीत डल्लेवाल यांचा सहभाग
डल्लेवाल यांचा जन्म पंजाबमधील फरीदकोट जिल्ह्यातील डल्लेवाल गावात झाला. त्यांचे मूळ कुटुंब राजस्थानच्या जैसलमेर जिल्ह्यातून स्थलांतरित झाले होते. शिक्षणानंतर त्यांनी शेतकरी चळवळीत सक्रिय सहभाग घ्यायला सुरुवात केली. 2000 मध्ये त्यांच्या मोठ्या भावाला भारतीय किसान यूनियन (लखोवाल) गटाच्या कोषाध्यक्षपदाची जबाबदारी मिळाली. शिकलेले नसल्यामुळे ते जगजीत सिंग यांच्या मदतीने आर्थिक व्यवहार पाहू लागले. पुढे हेच कार्य करताना डल्लेवाल स्वतःही शेतकरी आंदोलनात सक्रीय झाले.
2001 मध्ये किसान यूनियनमध्ये झालेल्या अंतर्गत मतभेदांमुळे संघटनांचे विभाजन झाले. डल्लेवाल सिद्धपूर गटासोबत राहिले आणि त्यांनी सादिक ब्लॉकचे अध्यक्षपद स्वीकारले. त्यानंतर ते फरीदकोट जिल्हाध्यक्ष बनले आणि 15 वर्षे त्या पदावर कार्यरत राहिले. आज ते भारतीय किसान यूनियन (सिद्धपूर) चे प्रदेशाध्यक्ष आहेत.
डल्लेवाल यांच्या संघर्षमय वाटचालीचा प्रवास
वयाच्या 70 व्या वर्षी देखील डल्लेवाल शेतकऱ्यांच्या हक्कांसाठी संघर्ष करत आहेत. त्यांना कॅन्सर आहे आणि काही महिन्यांपूर्वीच त्यांच्या पत्नीचे निधन झाले. अशा कठीण परिस्थितीतही त्यांनी शेतकरी आंदोलनात सक्रीय भूमिका बजावली आहे. त्यांचा मुलगा गुरपिंदर सिंग यांनी सांगितले की, गेल्या चार दशकांपासून त्यांचे वडील शेतकरी हक्कांसाठी लढत आहेत आणि त्यांचा हा संघर्ष अद्याप थांबलेला नाही.
Jagjit Sinh Dallewal | कृषी कायद्यांविरोधातील आंदोलनातील भूमिका
केंद्र सरकारने आणलेल्या तिन्ही कृषी कायद्यांच्या विरोधात दिल्लीच्या सीमेवर सुरू झालेल्या ऐतिहासिक शेतकरी आंदोलनात डल्लेवाल यांनी महत्त्वाची भूमिका पार पाडली. या आंदोलनामुळे त्यांची ओळख राष्ट्रीय स्तरावरील प्रमुख शेतकरी नेते म्हणून झाली. त्यांनी शेतकरी हितासाठी नेहमीच संघर्ष केला आणि त्यासाठी अनेक वेळा तुरुंगवासही भोगला आहे.
आमरण उपोषणामुळे आंदोलनाला नवे बळ
13 फेब्रुवारी 2024 रोजी किसान मजदूर मोर्चा आणि संयुक्त किसान मोर्चा (अराजकीय) यांनी दिल्लीकडे मोर्चा नेण्याचा निर्धार केला. मात्र, प्रशासनाने पंजाब आणि हरियाणा सीमेवर शेतकऱ्यांना रोखले. तेव्हापासून शंभू आणि खनौरी सीमा आंदोलनाचे केंद्र बनल्या आहेत.
21 फेब्रुवारी रोजी खनौरी सीमेवर आंदोलकांनी दिल्लीच्या दिशेने जाण्याचा प्रयत्न केला. यावेळी पोलिस आणि शेतकऱ्यांमध्ये संघर्ष झाला आणि तरुण शेतकरी शुभकरण सिंगचा मृत्यू झाला, तर अनेक शेतकरी जखमी झाले. हे आंदोलन गेल्या 9 महिन्यांपासून सुरू आहे, आणि डल्लेवाल यांच्या उपोषणामुळे ते पुन्हा चर्चेत आले आहे.
आंदोलनाचा भविष्यातील परिणाम
शेतकरी आंदोलन आता निर्णायक टप्प्यावर आले आहे. सरकारकडून अद्याप कोणताही ठोस निर्णय आलेला नाही, मात्र शेतकऱ्यांची लढाई अधिक तीव्र होत आहे. अनेक राजकीय पक्ष, सामाजिक कार्यकर्ते आणि सामान्य नागरिक या आंदोलनाला पाठिंबा देत आहेत. या आंदोलनामुळे सरकारवर दबाव वाढत असून, लवकरच या संघर्षाचा निकाल लागेल, अशी आशा आंदोलक व्यक्त करत आहेत.
आंदोलनाच्या परिणामांची भीती
खनौरी सीमेवर आंदोलकांना भीती आहे की, प्रशासन जबरदस्तीने डल्लेवाल यांना रुग्णालयात हलवू शकते. यापूर्वी 26 नोव्हेंबर रोजीही पोलिसांनी त्यांना लुधियाना येथील रुग्णालयात हलवले होते, मात्र आंदोलकांच्या दबावामुळे नंतर त्यांना परत आणण्यात आले.
शेतकरी नेते बलदेव सिंग सिरसा यांनी स्पष्ट केले की, कोणत्याही परिस्थितीत डल्लेवाल यांना आंदोलनस्थळावरून हलवण्याचा प्रयत्न होऊ देणार नाही. 2015 मध्ये शीख कैद्यांच्या सुटकेसाठी आमरण उपोषण करणारे सुरत सिंग खालसा यांना आठ वर्षे लुधियाना येथील खासगी रुग्णालयात ठेवण्यात आले होते. त्यामुळे डल्लेवाल यांच्या बाबतीतही असे काही घडू शकते, अशी आंदोलकांना भीती आहे.
Jagjit Sinh Dallewal | निष्कर्ष
शेतकरी आंदोलनातील डल्लेवाल यांचे महत्त्व आजही अबाधित आहे. त्यांच्या संघर्षमय प्रवासामुळे शेतकऱ्यांना नवी प्रेरणा मिळाली आहे. त्यांच्या आमरण उपोषणाने आंदोलनाला नवे बळ मिळाले असून, पंजाबमधील अनेक राजकीय आणि धार्मिक नेते या आंदोलनाला पाठिंबा देत आहेत. डल्लेवाल यांच्या नेतृत्वामुळे लोक मोठ्या प्रमाणात आंदोलनात सहभागी होत आहेत. त्यामुळे सरकार या परिस्थितीवर कसा तोडगा काढते, हे पाहणे महत्त्वाचे ठरणार आहे.