Farm House Permission | शहरीकरणाच्या झपाट्याने वाढत्या वेगामुळे आणि गगनचुंबी इमारतींच्या वाढत्या किमतींमुळे अनेक नागरिक ग्रामीण भागात स्थायिक होण्याचा विचार करत आहेत. शेतजमिनीवर घर बांधून राहणे हा अनेकांसाठी स्वप्नवत पर्याय असतो. मात्र, कायदेशीर प्रक्रिया समजून न घेतल्यास भविष्यात अडचणी निर्माण होऊ शकतात. त्यामुळे शेतजमिनीवर घर बांधण्यापूर्वी सर्व कायदेशीर बाबींची संपूर्ण माहिती घेणे अत्यंत आवश्यक आहे.
Farm House Permission | शेतीच्या जमिनीवर घर बांधता येते का ?
शेतीसाठी आरक्षित असलेल्या जमिनीवर थेट घर बांधता येत नाही. भारतातील जमीन महसूल कायद्यांतर्गत कृषी जमिनीचा वापर बिगर कृषी कामांसाठी करायचा असल्यास त्या जमिनीचे रूपांतर बिगर कृषी (Non-Agricultural – NA) वापरासाठी करणे आवश्यक असते. महाराष्ट्र राज्य शासनाच्या नियमांनुसार, कोणत्याही शेतीच्या जमिनीचा उपयोग गृहनिर्माण, व्यावसायिक किंवा औद्योगिक कारणांसाठी करण्यासाठी स्थानिक प्राधिकरणांकडून परवानगी घेणे बंधनकारक आहे.
शेतीच्या जमिनीला बिगर कृषी (NA) प्रकारात रूपांतर करण्याची प्रक्रिया
शेतीच्या जमिनीचा बिगर कृषी वापर करण्यासाठी विविध कायदेशीर प्रक्रिया पूर्ण कराव्या लागतात. खाली दिलेल्या टप्प्यांनुसार ही प्रक्रिया पार पाडता येईल:
1. जिल्हाधिकाऱ्यांची मंजुरी घेणे
शेतीच्या जमिनीचे बिगर कृषी वापरात रूपांतर करण्यासाठी संबंधित जिल्हाधिकाऱ्यांची परवानगी घ्यावी लागते. या प्रक्रियेसाठी संबंधित महसूल विभागाकडे अर्ज करावा लागतो.
2. आवश्यक कागदपत्रांची पूर्तता
शेतीच्या जमिनीचा बिगर कृषी वापर करण्यासाठी खालील कागदपत्रे आवश्यक असतात:
- जमीन मालकी हक्क प्रमाणपत्र
- सातबारा उतारा (7/12 उतारा)
- फेरफार पत्र (8A उतारा)
- जमीन महसूल पावती
- नगरपरिषदेची किंवा ग्रामपंचायतीची ना हरकत प्रमाणपत्र (NOC)
- संमत विकास योजना आणि सर्वेक्षण नकाशा
- बांधकाम परवाना
3. बिगर कृषी (NA) प्रमाणपत्र मिळवणे
सर्व कागदपत्रांची पूर्तता झाल्यानंतर जिल्हाधिकाऱ्यांकडून बिगर कृषी परवानगी दिली जाते. परवानगी मिळाल्यानंतरच संबंधित जमीन गृहनिर्माण प्रकल्पासाठी वापरली जाऊ शकते.
Farm House Permission | महाराष्ट्र शासनाच्या नवीन धोरणानुसार सुधारित प्रक्रिया
महाराष्ट्र शासनाने 2023 मध्ये डिजिटल तंत्रज्ञानाच्या मदतीने बिल्डिंग मॅनेजमेंट सिस्टीम (BMS) लागू केली आहे. यामध्ये बिगर कृषी प्रमाणपत्र, बांधकाम परवाना आणि विकास परवाने मिळवणे अधिक सुलभ झाले आहे. BMS प्रणालीद्वारे अर्जदार ऑनलाईन अर्ज करू शकतात आणि त्यांची विनंती जलदगतीने प्रक्रिया केली जाते.
शेतीच्या जमिनीवर घर बांधताना महत्त्वाच्या अटी आणि निर्बंध
शेतीच्या जमिनीवर घर बांधण्यासाठी खालील अटींचे पालन करणे आवश्यक आहे:
- जमिनीचा मालकी हक्क स्पष्ट असावा – जमीन कोणत्याही प्रकारच्या कायदेशीर वादात नसावी.
- जमिनीचा विकास आराखड्यात समावेश असावा – जमीन टाउन प्लॅनिंगच्या नियोजनामध्ये गृहनिर्माण किंवा औद्योगिक झोनमध्ये येत असल्यास परवानगी मिळणे सोपे होते.
- पर्यावरणीय आणि सार्वजनिक हिताच्या नियमांचे पालन करणे आवश्यक आहे – कोणत्याही संरक्षित क्षेत्राजवळ किंवा जलस्रोताच्या सान्निध्यात घर बांधण्यास मर्यादा असू शकतात.
- स्थानिक प्रशासनाची मंजुरी घेणे बंधनकारक आहे – नगरपालिका, महानगरपालिका किंवा ग्रामपंचायतीकडून ना हरकत प्रमाणपत्र (NOC) घेणे आवश्यक आहे.
शेतीच्या जमिनीचा औद्योगिक किंवा व्यावसायिक वापर करायचा असल्यास ?
जर तुम्हाला शेतीच्या जमिनीचा उपयोग मोठ्या प्रमाणात औद्योगिक किंवा व्यावसायिक उपक्रमांसाठी करायचा असेल, तर त्यासाठी खालील प्रक्रिया पूर्ण करावी लागेल:
- नगररचना विभागाकडून विशेष परवानगी मिळवावी लागेल.
- पर्यावरणीय परवानग्या आवश्यक असू शकतात.
- औद्योगिक किंवा व्यावसायिक क्षेत्रात रूपांतर करताना महापालिका किंवा जिल्हा नियोजन प्राधिकरणाची मंजुरी घ्यावी लागेल.
- महाराष्ट्र प्रादेशिक आणि नगररचना अधिनियम, 1966 अंतर्गत आवश्यक नियम पाळणे आवश्यक आहे.
बिना परवानगी शेतात घर बांधल्यास काय होईल ?
बिना परवानगी शेतीच्या जमिनीवर घर बांधल्यास खालील कायदेशीर कारवाई होऊ शकते:
- स्थानिक प्रशासनाकडून बांधकाम पाडले जाऊ शकते.
- महसूल विभागाकडून दंडात्मक कारवाई केली जाऊ शकते.
- मालमत्तेचा कायदेशीर हक्क सिद्ध करणे कठीण होऊ शकते.
Farm House Permission | संपूर्ण प्रक्रिया जलद आणि सुरक्षित करण्यासाठी महत्त्वाचे उपाय
- जमिनीच्या कायदेशीर स्थितीची पडताळणी करा.
- तज्ज्ञ कायदेशीर सल्लागाराची मदत घ्या.
- प्रशासनाच्या सर्व परवानग्या वेळेत मिळवण्यासाठी योग्य मार्गदर्शन घ्या.
- BMS प्रणालीचा उपयोग करून ऑनलाईन प्रक्रिया पूर्ण करा.
Farm House Permission | निष्कर्ष
शेतीच्या जमिनीवर घर बांधण्यासाठी योग्य नियोजन आणि कायदेशीर प्रक्रिया पार पाडणे गरजेचे आहे. महाराष्ट्र शासनाने उपलब्ध करून दिलेल्या नवीन प्रणालींमुळे ही प्रक्रिया अधिक सुलभ झाली असली, तरी देखील प्रत्येक टप्प्यावर योग्य कागदपत्रांची पूर्तता करणे आणि परवानग्या मिळवणे महत्त्वाचे आहे. त्यामुळे कोणत्याही समस्यांना सामोरे जावे लागू नये, यासाठी प्रत्येक प्रक्रियेसाठी अधिकृत प्रशासन आणि कायदेशीर तज्ज्ञांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे. योग्य नियोजन आणि कायदेशीर प्रक्रियेचे पालन केल्यास शेतजमिनीवर स्वप्नातील घर बांधणे सहज शक्य होईल!