Dhumal wadi Success | महाराष्ट्राच्या सातारा जिल्ह्यातील फलटण तालुक्यातील धुमाळवाडी हे गाव ‘फळांचं गाव’ म्हणून नावारूपाला आले आहे. हे यश एका दिवसात मिळालेलं नाही, तर इथल्या शेतकऱ्यांनी अनेक वर्षे अथक मेहनत, आधुनिक शेती तंत्रज्ञान आणि नियोजनबद्ध व्यवस्थापनाच्या जोरावर या गावाला एक वेगळी ओळख निर्माण करून दिली आहे. कधी काळी दुष्काळाने पिडीत असलेले हे गाव आता संपूर्ण महाराष्ट्रासाठी आदर्श कृषी मॉडेल बनले आहे.
Dhumal wadi Success | विवेकानंद धुमाळ: नोकरी सोडून शेतीत यश मिळवणारा तरुण
धुमाळवाडीत आम्हाला भेटलेले 30 वर्षीय विवेकानंद धुमाळ हे गावातील प्रगतशील शेतकरी आहेत. मेकॅनिकल इंजिनीअरिंगची पदवी घेतल्यानंतर त्यांनी तीन वर्षे खासगी कंपनीत नोकरी केली. मात्र, नोकरीतून समाधानकारक उत्पन्न मिळत नसल्याने त्यांनी शेतीकडे वळण्याचा निर्णय घेतला.
विवेकानंद सांगतात, “माझ्याकडे पाच एकर शेती आहे, त्यामध्ये मी मुख्यतः डाळिंब, सीताफळ आणि पेरूच्या लागवडीवर भर दिला आहे. योग्य नियोजन आणि आधुनिक तंत्रज्ञानाच्या मदतीने एका एकरात पाच लाख रुपयांपर्यंत उत्पन्न मिळवणे शक्य होते.” त्यांनी डाळिंबाच्या मृग बहाराची निवड केली असून, यामुळे फळांना अधिक मागणी असते आणि बाजारात चांगला दर मिळतो.
Dhumal wadi Success | धुमाळवाडी – महाराष्ट्रातील फळांचे उत्पादन केंद्र
धुमाळवाडी हे गाव 371 हेक्टर क्षेत्रामध्ये विस्तारले असून त्यातील तब्बल 75% क्षेत्र फळबागांसाठी राखीव आहे. इथे डाळिंब, द्राक्ष, सीताफळ, आवळा, पेरू यांसह 19 प्रकारच्या फळांची लागवड केली जाते. त्यामुळे या गावाची अर्थव्यवस्था फळशेतीवर आधारित आहे.
गावाच्या सरपंच रेखा धुमाळ म्हणतात, “आमच्या गावात फळशेतीमुळे दरवर्षी 15 ते 20 कोटी रुपयांची आर्थिक उलाढाल होते. यामुळे गावातील अनेक शेतकरी आर्थिकदृष्ट्या सक्षम झाले आहेत.” त्यामुळेच अनेकांनी आपल्या शेतांच्या जवळच सुंदर बंगले बांधले आहेत.
Dhumal wadi Success | शेती सिंचनातील आधुनिकता आणि पाण्याचे नियोजन
धुमाळवाडीतील शेतकऱ्यांनी 100% ठिबक सिंचन प्रणाली स्वीकारली आहे. यामुळे पाण्याचा काटकसरीने वापर करून अधिक उत्पादन घेता येते. पूर्वी येथे दुष्काळी परिस्थिती होती आणि बागा जगवण्यासाठी टँकरने पाणी आणावे लागत असे. मात्र, 2015 साली धोम-बलकवडी धरणाचे पाणी उपलब्ध झाल्याने शेतकऱ्यांची पाण्याची गरज मोठ्या प्रमाणावर भागली आहे.
Dhumal wadi Success | गुणवत्तापूर्ण उत्पादन आणि थेट मार्केटिंग
धुमाळवाडीतील शेतकरी फळांची गुणवत्ता टिकवण्यासाठी अत्याधुनिक पद्धतींचा अवलंब करतात. डाळिंबाच्या बागेत यूव्ही लाईट नेट प्रोटेक्शन तंत्रज्ञान वापरण्यात येते. हे जाळे फळांवर थेट उन्हाचा परिणाम होऊ देत नाही, त्यामुळे त्यांची गुणवत्ता आणि ताजेपणा कायम राहतो.
इथल्या फळांना स्थानिक बाजारपेठेतच नव्हे तर मुंबई, पुणे यांसारख्या मोठ्या शहरांमध्ये आणि पंजाब, चेन्नई, केरळ, दिल्ली यांसारख्या परराज्यात देखील मोठी मागणी आहे. व्यापारी थेट गावात येऊन मोठ्या प्रमाणावर फळांची खरेदी करतात. यामुळे शेतकऱ्यांना चांगला दर मिळतो आणि मध्यस्थांची भूमिका कमी होते.
नवीन प्रयोगशीलता – ड्रॅगन फ्रूट लागवडीचा प्रयोग
गावातील काही शेतकऱ्यांनी पारंपरिक पिकांच्या जोडीला नवीन प्रयोगही सुरू केले आहेत. उदाहरणार्थ, सुनील भोसले यांनी पारंपरिक डाळिंब आणि पेरूच्या शेतीसोबत ड्रॅगन फ्रूट लागवड करण्याचा निर्णय घेतला आहे.
भोसले सांगतात, “ड्रॅगन फ्रूट एकदा लावल्यावर पुढची 20 वर्षे उत्पादन देते. सुरुवातीचा खर्च जास्त असला तरी 100 रुपये किलोचा हमखास दर मिळतो. पारंपरिक फळांच्या तुलनेत त्याला स्थिर बाजारभाव असतो.” अशा नाविन्यपूर्ण प्रयोगांमुळे शेतकऱ्यांना अधिक फायदा होत आहे.
सरकारी योजना आणि शेतकऱ्यांसाठी मदत
महाराष्ट्र सरकारने ज्या गावांमध्ये 75% पेक्षा जास्त क्षेत्र फळशेतीखाली आहे, त्यांना ‘फळांचं गाव’ म्हणून घोषित करण्याचा निर्णय घेतला आहे. या योजनेंतर्गत अशा गावांना कोल्ड स्टोरेज, पॅक हाऊस, वाहतूक सुविधा आणि अत्याधुनिक शेती उपकरणे उपलब्ध करून देण्यात येणार आहेत. यामुळे शेतकऱ्यांना मोठा फायदा होईल आणि उत्पादन व विक्री अधिक सुलभ होईल.
Dhumal wadi Success | धुमाळवाडी – प्रगतशील शेतकऱ्यांचे यशस्वी उदाहरण
धुमाळवाडीतील शेतकऱ्यांनी प्रस्थापित चौकटी मोडून नवा मार्ग शोधला आहे. आधुनिक तंत्रज्ञान, ठिबक सिंचन, थेट मार्केटिंग आणि नाविन्यपूर्ण शेती यामुळे त्यांनी यशस्वी उदाहरण प्रस्थापित केले आहे. धुमाळवाडी आज संपूर्ण महाराष्ट्रासाठी स्मार्ट शेती आणि प्रगत कृषी मॉडेलचे उत्कृष्ट उदाहरण ठरले आहे.
या गावाच्या यशोगाथेने प्रेरित होऊन इतर गावांनीही आधुनिक तंत्रज्ञान आणि योग्य नियोजनाद्वारे फळशेतीचा स्वीकार करावा, असेच या यशस्वी प्रवासातून शिकायला मिळते.
निष्कर्ष
धुमाळवाडी हे गाव केवळ फळ उत्पादनात आघाडीवर नसून, प्रगतशील शेती आणि आधुनिक तंत्रज्ञानाच्या उपयोगाने संपूर्ण महाराष्ट्रासाठी एक आदर्श मॉडेल बनले आहे. पूर्वी दुष्काळग्रस्त असलेल्या या गावाने ठिबक सिंचन, सुधारित व्यवस्थापन, नवीन फळपिके आणि थेट विक्री यांसारख्या तंत्रांचा अवलंब करून आर्थिक समृद्धी साधली आहे.
शेतकऱ्यांच्या मेहनतीमुळे गावाची अर्थव्यवस्था बहरली असून, फळशेतीतून कोट्यवधींची उलाढाल होत आहे. याशिवाय, नवीन प्रयोगशीलता आणि शासकीय योजनांच्या मदतीने येत्या काळात धुमाळवाडीचे यश आणखी वाढण्याची शक्यता आहे.
या यशोगाथेतून शिकण्यासारखे म्हणजे योग्य नियोजन, आधुनिक शेती तंत्रांचा अवलंब आणि मेहनतीला जोड दिल्यास, कोणतेही गाव प्रगतिशील शेतीच्या माध्यमातून आर्थिक स्थैर्य प्राप्त करू शकते. धुमाळवाडीची कथा इतर शेतकऱ्यांसाठी प्रेरणादायी ठरू शकते आणि महाराष्ट्रातील अनेक गावांसाठी नवा दिशादर्शक ठरू शकते.