Benefits of Onion | भारतीय स्वयंपाकघरात कांद्याला अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. कोणतेही रुचकर जेवण बनवताना कांद्याचा समावेश अपरिहार्य वाटतो. फक्त भारतातच नव्हे, तर संपूर्ण जगभरात कांद्याचा उपयोग मोठ्या प्रमाणावर केला जातो. मात्र, कांद्याचा उपयोग केवळ स्वयंपाकापुरता मर्यादित नाही. त्याचा उपयोग दुर्गंधी नष्ट करणे, स्वच्छता राखणे, आरोग्य सुधारणे आणि घरगुती समस्यांवर उपाय शोधण्यासाठी देखील केला जातो. चला तर मग, कांद्याचे असेच काही अनोखे उपयोग जाणून घेऊया.
१. घरातील दुर्गंधी दूर करण्यासाठी कांद्याचा उपयोग
अनेक वेळा घरातील ओलसर भाग किंवा बंदिस्त कपाटांमध्ये वास येऊ लागतो. यावर कांदा एक उत्तम नैसर्गिक उपाय ठरू शकतो. बुटांच्या रॅकमध्ये, तळघरात किंवा कपाटात घामाचा किंवा ओलसर वास येत असेल, तर अर्धा कांदा चिरून त्या ठिकाणी ठेवा. कांद्यामधील घटक दुर्गंधी नष्ट करण्यात मदत करतात. विशेषतः पावसाळ्यात हा उपाय अत्यंत प्रभावी ठरतो.
२. ॲव्होकॅडो ताजे ठेवण्यासाठी कांद्याचा उपयोग
ॲव्होकॅडो हे आरोग्यासाठी अत्यंत लाभदायक असले तरी ते फार लवकर खराब होते. त्यामुळे लोक अनेकदा संपूर्ण ॲव्होकॅडो एकाच वेळी संपवू शकत नाहीत. अशा वेळी कांद्याचा उपयोग करून ॲव्होकॅडो जास्त काळ टिकवता येतो. यासाठी एका काचेच्या डब्यात अर्धा कांदा ठेवा आणि त्याच डब्यात ॲव्होकॅडो साठवा. कांद्यातील नैसर्गिक घटक ॲव्होकॅडोला लवकर खराब होण्यापासून वाचवतात.
३. कपड्यांवरील घामाचे डाग स्वच्छ करण्यासाठी कांद्याचा उपयोग
घामामुळे कपड्यांवर पिवळे डाग पडतात, विशेषतः पांढऱ्या टी-शर्टवर. अशा हट्टी डागांसाठी कांदा एक प्रभावी उपाय ठरतो. अर्धा कांदा घामाच्या डागांवर चोळा आणि काही वेळ तसेच ठेवा. त्यानंतर कपडे धुवा. हा उपाय नैसर्गिक असून महागड्या डाग काढणाऱ्या रसायनांच्या तुलनेत अधिक सुरक्षित आणि किफायतशीर आहे.
४. गंजलेली साधने स्वच्छ करण्यासाठी कांद्याचा उपयोग
चाकू, कात्री किंवा इतर लोखंडी वस्तूंना गंज लागल्यास त्यांना स्वच्छ करण्यासाठी साबण किंवा हार्ड केमिकल्स वापरण्याची गरज नाही. अर्धा कांदा गंजलेल्या भागावर चोळा आणि काही वेळ तसेच ठेवा, त्यानंतर वस्तू स्वच्छ धुवा. कांद्यामधील सल्फरयुक्त घटक गंज कमी करण्यास मदत करतात.
५. डास आणि माश्यांपासून संरक्षण मिळवण्यासाठी कांद्याचा उपयोग
Benefits of Onion | डास आणि माश्यांचा त्रास अनेकदा होतो, विशेषतः उन्हाळ्यात आणि पावसाळ्यात. बाजारातील रासायनिक कीटकनाशके आरोग्यासाठी हानिकारक असू शकतात, म्हणूनच कांदा एक नैसर्गिक उपाय ठरतो.
- बाहेर जाताना हात आणि पायांवर चिरलेला कांदा चोळल्यास डास जवळ येत नाहीत.
- उशाजवळ चिरलेला कांदा ठेवल्यास माश्या आणि डास दूर राहतात.
- उन्हाळ्यात तळपायावर कांदा चोळल्याने शरीराचे तापमान संतुलित राहते.
६. केसांसाठी कांद्याचा उपयोग
कांद्यामध्ये सल्फर आणि अँटी-बॅक्टेरियल गुणधर्म असतात, जे केसांच्या आरोग्यासाठी फायदेशीर असतात. कांद्याचा रस केसांच्या मुळांमध्ये लावल्यास केस गळती थांबते आणि नवीन केसांची वाढ होते.
- नियमितपणे कांद्याचा रस लावल्यास टाळूतील रक्ताभिसरण सुधारते.
- केस अधिक मजबूत आणि चमकदार होतात.
- कोंडा आणि टाळूवरील संसर्ग दूर होतो.
७. सर्दी आणि तापावर कांद्याचा उपयोग
Benefits of Onion | कांद्यामध्ये अँटीबायोटिक गुणधर्म असल्याने सर्दी आणि तापात तो प्रभावी ठरतो.
- चिरलेला कांदा उशाजवळ ठेवल्यास नाक बंद होणे कमी होते.
- कांद्याचा रस आणि मध एकत्र करून घेतल्यास घसा खवखव आणि खोकला दूर होतो.
- तळपायावर कांदा चोळल्याने शरीरातील उष्णता बाहेर पडते आणि ताप उतरतो.
८. स्वच्छतेसाठी कांद्याचा उपयोग
Benefits of Onion | कांद्याचा उपयोग फक्त खाण्यासाठीच नाही तर स्वच्छतेसाठीही करता येतो. स्वयंपाकघरातील टाइल्स, स्टीलची भांडी आणि ओटे स्वच्छ करण्यासाठी कांद्याचा रस उपयुक्त ठरतो.
- स्टीलच्या भांड्यांवर कांदा घासल्यास त्यांचा चमकदारपणा वाढतो.
- स्वयंपाकघरातील चिकट ओटा आणि ग्रीसयुक्त भाग स्वच्छ करण्यासाठी कांद्याचा रस वापरता येतो.
- फ्रीजमध्ये चिरलेला कांदा ठेवल्यास दुर्गंधी कमी होते.
कांदा पीक येण्याकरिता आवश्यक वातावरण खालील प्रमाणे पाहिजे.
१. हवामान आणि जमीन
- हवामान: कांद्याच्या चांगल्या उत्पादनासाठी समशीतोष्ण आणि कोरडे हवामान आवश्यक असते.
- तापमान: १३°C ते २४°C तापमान अंकुरणासाठी तर २५°C ते ३०°C तापमान वाढीसाठी उत्तम असते.
- जमीन: वालुकामय किंवा गाळाची चांगल्या निचऱ्याची जमीन सर्वोत्तम असते. मृदा सामू (pH) ६.५ ते ७.५ चा असावा.
२. हंगामानुसार वाणांचे प्रकार:
- खरीप कांदा: भोलार, अग्रणी, नाफेड-२, बी-७८०
- रब्बी कांदा: फुले समर्थ, फुले सुवर्ण, नाफेड-५६
- उन्हाळी कांदा: फुले बासवंत, अर्का कल्याण
३. पेरणी आणि लागवड
- बीज प्रमाण: ५-६ किलो प्रतिहेक्टर
- लागवड पद्धत: रोपवाटिकेत रोपे तयार करून ४५ दिवसांनी प्रत्यारोपण करतात.
- अंतर: दोन ओळींमध्ये १५-२० सेमी आणि दोन रोपांमध्ये १०-१५ सेमी अंतर ठेवतात.
४. खत व्यवस्थापन
- सेंद्रिय खत: चांगले कुजलेले शेणखत २५-३० टन/हेक्टर
- रासायनिक खत:
- नत्र (N) – १०० किलो
- स्फुरद (P) – ५० किलो
- पालाश (K) – ५० किलो
५. पाणी व्यवस्थापन
- पहिली पाणी देणे: रोप लावल्यानंतर लगेच
- नंतरचे पाणी: ७-१० दिवसांच्या अंतराने
- थेंब सिंचन: ३०% पाणी बचत व १५-२०% उत्पादन वाढ
६. रोग व कीड व्यवस्थापन
महत्त्वाचे रोग:
- कांदा करपा (डाऊनी मिल्ड्यू): पानांवर करपलेले डाग पडतात. उपाय – मॅन्कोझेब @ २.५ ग्रॅम/लिटर फवारणी.
- थ्रिप्स: पाने व कांद्याचे नुकसान करतात. उपाय – स्पिनोसॅड @ ०.३ मिली/लिटर फवारणी.
७. काढणी व साठवणूक
- काढणी: लागवडीपासून ९०-१२० दिवसांनी कांद्याची काढणी करतात.
- साठवण: वाळलेल्या ठिकाणी कांदे गोणपाटावर ठेवून हवेशीर जागेत साठवतात.
८. उत्पादन आणि बाजारपेठ
- उत्पादन सरासरी १५-२५ टन/हेक्टर मिळते.
- कांदा लासलगाव, पुणे, नेमावर यांसारख्या बाजारपेठांमध्ये विक्रीसाठी पाठवला जातो.
निष्कर्ष
Benefits of Onion | कांदा हा केवळ स्वयंपाकासाठी उपयुक्त नाही, तर तो घरगुती समस्यांवर देखील प्रभावी उपाय ठरतो. दुर्गंधी दूर करणे, स्वच्छता राखणे, डाग काढणे, केसांच्या आरोग्यासाठी उपयोग करणे, सर्दी-तापावर उपाय शोधणे आणि डासांपासून संरक्षण मिळवणे – अशा अनेक उपयोगांसाठी कांद्याचा सहज आणि नैसर्गिक पद्धतीने उपयोग केला जाऊ शकतो. त्यामुळे पुढच्या वेळी कांदा खरेदी करताना, त्याचा उपयोग केवळ स्वयंपाकासाठी न करता, इतरही अनेक घरगुती सोयींसाठी करायला विसरू नका!