Summer Mistakes | भारतातील बहुतांश भागांत एप्रिलपासूनच प्रचंड उष्णता जाणवू लागते आणि मे महिन्यात तर तापमानाने उच्चांक गाठलेला असतो. अशा परिस्थितीत गाडी चालवणे, विशेषतः लांब पल्ल्याचा प्रवास करणे, हे गाडीच्या यांत्रिक प्रणालीवर गंभीर ताण निर्माण करणारे ठरू शकते. उन्हाळ्याचे तापमान केवळ मानवी शरीरासाठीच नाही, तर वाहनांसाठीही खूप घातक असते. दरवर्षी अनेक घटनांमध्ये गाड्यांना आग लागल्याचे समोर येते आणि त्यामागची कारणं पाहिली तर त्या काही साध्यासोप्या चुका असतात. ज्या टाळणं अगदी सहज शक्य आहे.
या लेखात आपण अशाच तीन गंभीर चुकांवर सविस्तर चर्चा करणार आहोत. या चुका टाळल्यास तुमचं वाहन सुरक्षित राहतं, खर्च वाचतो आणि तुमचं व तुमच्या कुटुंबाचं जीवनही सुरक्षित राहतं.
१. दीर्घ अंतराचा प्रवास सतत न थांबवता करणं – इंजिनवर घातक परिणाम
उन्हाळ्यातील सुट्ट्यांमुळे किंवा नातलगांकडे जाण्याच्या निमित्ताने अनेक कुटुंबं लांब अंतराचा प्रवास करत असतात. पण अनेकदा उत्साहाच्या भरात किंवा वेळ वाचवण्यासाठी लोक गाडी मधे थांबवत नाहीत. गाडी सतत चालवली गेल्यास तिचं इंजिन आणि इतर यंत्रणा सतत गरम वातावरणात कार्यरत राहतात, ज्यामुळे त्यांच्यावर अती ताण येतो.
Summer Mistakes | सतत चालवण्यामुळे होणारे परिणाम :
- इंजिनचे तापमान झपाट्याने वाढते.
- रेडिएटरला पुरेसं थंड होण्यासाठी वेळ मिळत नाही.
- इंजिन ऑईल आणि कूलंटवर अधिक ताण येतो, त्यामुळे ते लवकर खराब होतात.
- अती उष्णतेमुळे काही भाग वितळू शकतात किंवा खराब होऊ शकतात.
Summer Mistakes | काय करावं ?
प्रत्येक 80-100 किलोमीटर अंतर पूर्ण केल्यानंतर किमान 10-15 मिनिटांसाठी गाडी थांबवणं शिफारसीय आहे. यामुळे इंजिन थंड होण्यास मदत होते, आणि गाडीचा परफॉर्मन्स कायम राहतो.
२. वेळेवर सर्व्हिसिंग न करणे – दुर्लक्षामुळे मोठं नुकसान
भारतात बऱ्याच वाहनचालकांमध्ये असा समज असतो की गाडी व्यवस्थित चालत आहे, म्हणजे ती ठीक आहे. पण गाडी नीट चालणं म्हणजे तिच्या यांत्रिक स्थितीची हमी असतेच असं नाही. गाडीच्या आतल्या भागांमध्ये अनेक यंत्रणा सतत काम करत असतात. इंजिन, ब्रेक्स, बॅटरी, वायरिंग, फ्युएल सिस्टीम – आणि या सर्व यंत्रणांची कार्यक्षमता टिकवून ठेवण्यासाठी वेळेवर सर्व्हिसिंग अत्यंत गरजेचं आहे.
1. उन्हाळ्याच्या काळात यंत्रणांवर येणारा अतिरिक्त ताण
उन्हाळ्याच्या महिन्यांत बाहेरील तापमान 40 अंश सेल्सिअसपेक्षा जास्त असतं. अशा स्थितीत गाडीचा प्रत्येक भाग उष्णतेचा सामना करत असतो. इंजिन गरम होणं, बॅटरी ओव्हरहीट होणं, ब्रेक्सवर ताण येणं हे सर्व नियमित घटनाच असतात. वेळेवर सर्व्हिसिंग न केल्यास ही लक्षणं गंभीर अपघातात रूपांतरित होऊ शकतात.
उदाहरणार्थ:
- गरम वातावरणात ब्रेक फेल होण्याची शक्यता वाढते.
- जुनी वायरिंग उष्णतेमुळे वितळू शकते आणि त्यामुळे शॉर्ट सर्किट होऊन आग लागू शकते.
- ऑईलचे प्रमाण किंवा दर्जा कमी झाल्यास इंजिनचं तापमान नियंत्रणात राहात नाही.
2. वेळेवर सर्व्हिसिंग न केल्यास निर्माण होणारे धोके
अचानक गाडी बंद पडण्याचा धोका:
जर गाडीमध्ये ऑईलचा दर्जा खालावलेला असेल किंवा एअर फिल्टर चोक झाला असेल, तर गाडी मध्येच बंद पडण्याची शक्यता असते. विशेषतः जास्त उष्णतेच्या दिवशी, जिथे इंजिनवर आधीच ताण असतो.
गाडीच्या प्रमुख भागांचे कायमस्वरूपी नुकसान :
वेळेवर ऑईल बदलला नाही, तर इंजिनचे इंटरनल पार्टस् जळू शकतात. यामुळे पुढे जाऊन इंजिन बदलण्याची वेळ येऊ शकते – जे अत्यंत खर्चिक ठरते.
Summer Mistakes | कारला आग लागण्याचा धोका :
जर बॅटरीची तपासणी केली गेली नाही आणि वायरिंगमध्ये तांत्रिक बिघाड झाला, तर उच्च तापमानाच्या प्रभावामुळे गाडीमध्ये स्पार्क निर्माण होऊ शकतो आणि गाडीला आग लागू शकते.
3. कोणत्या गोष्टी तपासणं गरजेचं असतं ?
- इंजिन ऑईल आणि फिल्टर: उन्हाळ्यात हे लवकर खराब होतात. खराब ऑईलमुळे इंजिन गरम होतं.
- ब्रेक सिस्टीम: ब्रेक फेल्युअर टाळण्यासाठी ब्रेक फ्लुइड आणि डिस्कची तपासणी.
- रेडिएटर आणि कूलंट सिस्टीम: तापमान नियंत्रणासाठी कार्यक्षम असणे आवश्यक.
- बॅटरीची स्थिती: उष्णतेमुळे इलेक्ट्रोलाइट कमी होतो आणि बॅटरी डेड होऊ शकते.
- एअर कंडिशनिंग सिस्टीम: उन्हाळ्यात AC नसेल तर ड्रायव्हिंग अत्यंत त्रासदायक होते.
टिप: दर 5,000 ते 10,000 किलोमीटरनंतर सर्व्हिसिंग करणं आदर्श मानलं जातं. त्यात ऑईल बदलणं, फिल्टर बदलणं, कूलंट भरून घेणं, ब्रेक तपासणी आणि बॅटरी व वायरिंगची चाचणी ही कामं न चुकता व्हावीत.
4. सर्व्हिसिंग हे केवळ देखभाल नव्हे, तर संरक्षण आहे
वेळेवर वाहनाची सर्व्हिसिंग करणं म्हणजे गाडीला “लवकर ओळखा आणि उपचार करा” ही भूमिका बजावणं आहे. जसं एखाद्या आजाराचं लक्षण दिसताच आपण डॉक्टरकडे जातो, तसं गाडीच्या लहानसहान आवाज, कंपन किंवा सिग्नल्स दुर्लक्षित न करता वेळीच दुरुस्त करणे हीच योग्य सवय आहे.
३. कूलंटची पातळी कमी असणे – ओव्हरहिटिंगचा थेट परिणाम
गाडीचं इंजिन जेव्हा पेट्रोल किंवा डिझेल जाळून ऊर्जेची निर्मिती करतं, तेव्हा त्यातून निर्माण होणारं उष्ण तापमान नियंत्रित करण्यासाठी शीतलक किंवा कूलंट वापरलं जातं. पण अनेक वेळा आपण याकडे दुर्लक्ष करतो आणि त्याचा थेट परिणाम गाडीच्या परफॉर्मन्सवर आणि सुरक्षिततेवर होतो.
कूलंट नसल्यास किंवा कमी असल्यास काय होते ?
उन्हाळ्याच्या तीव्र तापमानात कारचं इंजिन सतत उष्णतेला सामोरं जातं. अशा वेळी कूलंट (Coolant) किंवा शीतलक हे द्रव्य वाहनाच्या इंजिनसाठी “जीवनवाहिनी”सारखं काम करतं. कूलंटचं मुख्य कार्य म्हणजे इंजिनचं तापमान नियंत्रित ठेवणं. मात्र बऱ्याच वेळा वाहनचालक कूलंटच्या पातळीकडे लक्ष देत नाहीत, आणि त्याचे परिणाम गंभीर स्वरूप धारण करतात.
Summer Mistakes | कूलंट म्हणजे नेमकं काय ?
कूलंट हे एक विशेष प्रकारचं द्रव्य असतं, जे पाणी आणि केमिकल्सच्या मिश्रणातून तयार केलं जातं. हे इंजिनच्या कूलिंग सिस्टीममध्ये फिरतं आणि गरम झालेल्या इंजिनाच्या तापमानात संतुलन ठेवतं. केवळ पाणी वापरणं पुरेसं नसतं, कारण पाणी 100°C ला उकळायला लागतं आणि सहज वाफेत रूपांतरित होतं. मात्र कूलंटमध्ये असलेले अँटी-फ्रीझ आणि अँटी-कॉरोजिव्ह घटक हे उच्च तापमान झेपवून इंजिनचं संरक्षण करतात.
कूलंट कमी झाल्यास नेमकं काय होतं ?
1. इंजिन ओव्हरहीट होऊ लागतं :
कूलंट कमी असेल किंवा संपलेलं असेल, तर इंजिन गरम होऊ लागतं. इंजिन ओव्हरहीट झाल्यावर वाहनाचं कामकाज थांबू शकतं, आणि तुमच्या प्रवासात अडथळा निर्माण होतो.
2. इंजिनच्या अंतर्गत भागांचं नुकसान :
ओव्हरहीटिंगमुळे इंजिनच्या सिलिंडर हेड गॅस्केटला क्रॅक येऊ शकतो, पिस्टन सीझ होऊ शकतो किंवा रेडिएटर फुटू शकतो. हे नुकसान दुरुस्त करणं फार खर्चिक ठरू शकतं.
3. कारला आग लागण्याचा धोका :
अत्यधिक उष्णतेमुळे इंजिनच्या आसपास असलेले वायर, ऑइल आणि इंधन रेषा वितळू शकतात. यामुळे शॉर्ट सर्किट किंवा इंधन गळती होऊन अग्नितांडव होण्याची शक्यता वाढते.
उन्हाळ्यात कूलंटची विशेष काळजी का घ्यावी ?
उन्हाळ्याच्या दिवसांत बाहेरचं तापमान आधीच खूप जास्त असतं. जर कूलंटची पातळी कमी असेल, तर इंजिन स्वतःची उष्णता बाहेर टाकू शकत नाही. परिणामी, काही मिनिटांत इंजिन अत्यंत गरम होऊन बंद पडू शकतं. विशेषतः ट्रॅफिकमध्ये सतत ब्रेक-थांबा-पुढे या चक्रामुळे गाडीवर अधिक ताण येतो.
Summer Mistakes | कूलंटची पातळी कशी तपासावी ?
- गाडी पूर्ण थंड झाल्यावर (सकाळी) बोनट उघडावा.
- रेडिएटर किंवा कूलंट टँकमध्ये दिलेल्या “MIN” आणि “MAX” मार्किंगमध्ये कूलंट पातळी असावी.
- कूलंट जर “MIN” पेक्षा कमी असेल, तर लगेच भरून घ्या.
- कुठेही गळती (leakage) आहे का हे तपासा – विशेषतः रेडिएटर, होजेस, वॉटर पंप आणि कनेक्शन पॉइंट्स.
कूलंट निवडताना काय लक्षात घ्यावं ?
- तुमच्या वाहनाच्या मॅन्युअलमध्ये दिलेले स्पेसिफिक कूलंटच वापरा.
- बाजारात वेगवेगळ्या रंगाचे कूलंट्स मिळतात – मात्र तुम्ही आधी वापरलेला ब्रँड आणि प्रकारच वापरणं योग्य.
- कमी दर्जाचं किंवा डुप्लिकेट कूलंट वापरल्यास त्याचा फायदा होण्याऐवजी तोटा होऊ शकतो.
दर वेळेस कूलंट का तपासलं पाहिजे ?
- उन्हाळा सुरू होण्याआधी गाडीची एकदा पूर्ण तपासणी करून घ्या.
- लांबचा प्रवास करताना, विशेषतः डोंगराळ भागात, कूलंट लेव्हल तपासणं अनिवार्य ठरतं.
- रेडिएटर कॅप नीट बंद आहे का, हे तपासणं देखील गरजेचं आहे.
उपाय काय ?
- प्रत्येक लांब प्रवासाच्या आधी कूलंटची पातळी तपासा.
- जर पातळी कमी वाटत असेल, तर तातडीने अधिकृत शीतलक घालून घ्या.
- कधीही नळाचं पाणी घालू नका, कारण त्यात मिनरल्स असतात जे इंजिन सिस्टममध्ये गंज निर्माण करू शकतात.
- जर कूलंट सतत कमी होत असेल, तर लीक आहे का याची तपासणी करून घ्या.
इतर उपयोगी सूचना – उन्हाळ्यात गाडी जपण्यासाठी
१. टायरचा दाब योग्य ठेवणं :
उन्हाळ्यात रस्त्याचा तापमान खूप जास्त असतो. अशा वेळी जर टायरमध्ये हवाच जास्त असेल, तर टायर फाटण्याची शक्यता वाढते. दर आठवड्याला टायर प्रेशर तपासून योग्य PSI मध्ये ठेवणं अत्यंत आवश्यक आहे.
२. कारमध्ये धोकादायक वस्तू न ठेवा :
खूप जण कारच्या डॅशबोर्डवर किंवा सीटखाली परफ्युम स्प्रे, लायटर, बॅटरी असलेले इलेक्ट्रॉनिक डिव्हाईसेस ठेवतात. उष्णतेमुळे यामधून गॅसचा स्फोट होऊ शकतो, किंवा शॉर्ट सर्किट होऊन आग लागू शकते.
३. सूर्यप्रकाशात पार्क करताना सावधगिरी :
गाडी उन्हात लांब वेळ उभी राहिल्यास डॅशबोर्ड, सीट्स, स्टीअरिंग अतिशय गरम होतात. सनशेड वापरणं, विंडो थोडीशी उघडी ठेवणं आणि शक्य असल्यास सावलीत पार्किंग करणं यामुळे ही समस्या टाळता येते.
Summer Mistakes | निष्कर्ष – गाडीची काळजी म्हणजे आपल्या सुरक्षिततेची हमी
प्रत्येक वाहनधारकाने लक्षात ठेवायला हवं की गाडी ही केवळ एक यांत्रिक यंत्रणा नाही, तर ती आपल्या रोजच्या जीवनाचा भाग आहे. तिची वेळेवर तपासणी, योग्य देखभाल आणि काही मूलभूत सवयी आपल्या वाहनाच्या दीर्घायुष्यासाठी अत्यंत आवश्यक आहेत. उन्हाळ्यात केवळ AC लावून प्रवास करणे पुरेसं नाही. इंजिन, ब्रेक्स, कूलंट, टायर – हे सर्व घटक तुमच्या सुरक्षिततेचे आधारस्तंभ आहेत.
गाडी सुरक्षित असेल तरच प्रवास आनंददायी होतो. त्यामुळे या उन्हाळ्यात, या 3 चुकांपासून स्वतःला दूर ठेवा आणि प्रत्येक प्रवास सुखकर, सुरक्षित आणि निर्धास्त करा.