Agriculture Law | गावाकडील शांततेत स्वतःचं घर असावं असं स्वप्न अनेकजण पाहतात. हिरवळ, स्वच्छ हवा आणि निसर्गाच्या सान्निध्यात राहण्याचा आनंद काही औरच असतो. मात्र, शेतजमिनीवर घर बांधण्यासंबंधी काही कायदेशीर अटी आणि प्रक्रिया आहेत, ज्याची जाणीव असणे अत्यावश्यक आहे. महाराष्ट्र राज्याच्या कायद्यानुसार, कोणत्याही शेतजमिनीवर थेट घर बांधणे शक्य नाही, परंतु काही आवश्यक परवानग्या घेतल्यानंतर हे शक्य होते. चला तर, शेतजमिनीवर घर बांधण्यासाठी आवश्यक असलेल्या प्रक्रियेचा सविस्तर आढावा घेऊया.
Agriculture Law | शेतजमिनीवर थेट घर बांधता येते का ?
महाराष्ट्र जमीन महसूल कायद्यानुसार, शेतजमिनीचा उपयोग केवळ शेतीसाठीच केला जाऊ शकतो. जर एखाद्या व्यक्तीला त्या जमिनीवर घर बांधायचं असेल, तर त्या जमिनीचा ‘बिगरशेती’ (NA – Non Agricultural) प्रकारात बदल करावा लागतो. बिगरशेती परवानगी मिळाल्याशिवाय, कोणत्याही प्रकारच्या निवासी, व्यावसायिक किंवा औद्योगिक बांधकामास परवानगी दिली जात नाही.
Agriculture Law | बिगरशेती (NA) परवानगी म्हणजे काय ?
बिगरशेती परवानगी म्हणजे शेतजमिनीच्या वापरात बदल करून तिला शेतीव्यतिरिक्त इतर कारणांसाठी वापरण्याची परवानगी मिळवणे. ही प्रक्रिया तहसीलदार किंवा जिल्हाधिकारी यांच्या अखत्यारीत असते. बिगरशेती परवानगीशिवाय कोणतेही घरकुल बांधकाम केल्यास ते बेकायदेशीर ठरू शकते आणि प्रशासनाकडून त्या बांधकामावर कारवाई केली जाऊ शकते.
शेतजमिनीसाठी बिगरशेती परवानगी मिळवण्याची प्रक्रिया
1. NA परवानगीसाठी अर्ज तयार करा
बिगरशेती परवानगी मिळवण्यासाठी तुम्हाला संबंधित तहसील कार्यालयात किंवा जिल्हाधिकारी कार्यालयात अर्ज करावा लागेल. हा अर्ज सर्व आवश्यक कागदपत्रांसह सादर करावा लागतो.
2. आवश्यक कागदपत्रे गोळा करा
बिगरशेती परवानगी मिळवण्यासाठी खालील कागदपत्रे आवश्यक असतात.
- सातबारा उतारा (7/12 उतारा)
- 8 अ उतारा
- जमिनीचा फेरफार दाखला
- जमिनीचा सर्वेक्षण नकाशा
- बांधकामाचा आराखडा (Building Plan)
- ग्रामपंचायत किंवा नगरपरिषदेचे ना हरकत प्रमाणपत्र (NOC)
- महसूल पावत्या (Revenue Receipts)
- इतर संबंधित कायदेशीर दस्तऐवज
3. तहसीलदार आणि जिल्हाधिकाऱ्यांकडून जमीन तपासणी
तुमच्या अर्जाची प्राथमिक छाननी केल्यानंतर तहसील कार्यालयाकडून त्या जमिनीची पाहणी केली जाते. यामध्ये जमिनीचा सध्याचा उपयोग, त्यावर कोणतेही वाद किंवा सरकारी प्रकल्पांचे आरक्षण आहे का याची पडताळणी केली जाते.
4. फीस भरणे आणि प्रक्रिया सुरू करणे
बिगरशेती अर्जासाठी शासकीय शुल्क भरावे लागते. यानंतर तहसीलदार कार्यालय आणि जिल्हाधिकारी कार्यालय तुमच्या अर्जावर निर्णय घेतात.
5. NA परवानगी मंजूर झाल्यानंतर मिळणारी प्रमाणपत्रे
जर सर्व कागदपत्रे आणि तपासण्या योग्य ठरल्या, तर तुम्हाला बिगरशेती परवानगी मिळते आणि संबंधित कागदपत्रे तुम्हाला दिली जातात. यानंतर तुम्ही आपल्या जमिनीवर घर बांधण्याच्या पुढील प्रक्रियेला सुरुवात करू शकता.
Agriculture Law | घर बांधण्यासाठी मिळवायच्या इतर परवानग्या
बिगरशेती परवानगी मिळाल्यानंतरही काही अतिरिक्त परवानग्या घ्याव्या लागतात:
- ग्रामपंचायत/नगरपरिषदेची बांधकाम परवानगी
- स्थानीय विकास प्राधिकरणाची मंजुरी
- महसूल विभागाकडून पाणी आणि वीज जोडणीसाठी परवानगी
- पर्यावरण परवानगी (गरज असल्यास)
Agriculture Law | शेतजमिनीवर घर बांधताना घ्यायची खबरदारी
1. बेकायदेशीर बांधकाम टाळा
NA परवानगीशिवाय जर तुम्ही घर बांधले, तर महसूल विभाग किंवा स्थानिक प्रशासन तुमच्या घरावर कारवाई करू शकते. त्यामुळे सर्व परवानग्या मिळवल्याशिवाय कोणतेही बांधकाम सुरू करू नये.
2. कायदेशीर सल्ला घ्या
शेतजमिनीशी संबंधित कायदे जटिल असतात. त्यामुळे कोणत्याही प्रकारची अडचण टाळण्यासाठी अनुभवी वकील किंवा जमीन तज्ञांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे.
3. जमिनीच्या ताब्याची पूर्ण खात्री करा
शेतजमिनीच्या खरेदीपूर्वी त्या जमिनीच्या कायदेशीर स्थितीची आणि ताब्याची खात्री करून घ्या. तसेच, जमीन कोणत्याही सरकारी प्रकल्पासाठी आरक्षित नाही याची पडताळणी करावी.
4. स्थानिक प्रशासनाची संमती घ्या
ग्रामपंचायत किंवा नगरपरिषदेकडून आवश्यक असलेल्या सर्व मंजुरी मिळवा. काही वेळा गावातील विकास आराखड्यानुसार जमिनीचा उपयोग बदलण्यास परवानगी दिली जात नाही.
5. शेजारील जमिनींशी संबंधित वाद टाळा
बांधकाम सुरू करण्यापूर्वी शेजारील जमिनींच्या मालकांसोबत चर्चा करा. काही वेळा सीमा विवादामुळे भविष्यात अडचणी निर्माण होऊ शकतात.
6. पाणी आणि वीज जोडणीसाठी अर्ज करा
शेतजमिनीसाठी वीज आणि पाण्याच्या जोडणीसाठी स्वतंत्र परवानगी घ्यावी लागते. त्यामुळे ही प्रक्रिया वेळेत पूर्ण करावी.
Agriculture Law | 2023 मध्ये लागू झालेले नवीन नियम आणि सुधारणा
महाराष्ट्र सरकारने 2023 मध्ये शेतजमिनीवर घर बांधण्यासंबंधी काही सुधारित नियम लागू केले आहेत. त्यामध्ये बिल्डिंग प्लॅन मॅनेजमेंट सिस्टम (BPMS) अंतर्गत बिगरशेती परवानग्या आणि बांधकाम परवानग्या डिजिटल स्वरूपात देण्याची प्रक्रिया सुरू करण्यात आली आहे. त्यामुळे नागरिकांना ऑनलाइन अर्ज सादर करून परवानग्या सहज मिळवणे शक्य होईल.
Agriculture Law | निष्कर्ष: शेतजमिनीवर घर बांधताना कायदेशीर प्रक्रिया पाळणे गरजेचे
शेतजमिनीवर घर बांधण्याचे स्वप्न साकार करायचे असेल, तर सर्व कायदेशीर प्रक्रिया नीट पार पाडणे आवश्यक आहे. बिगरशेती परवानगी मिळवल्याशिवाय कोणतेही बांधकाम सुरू करू नये. तसेच, कोणत्याही प्रकारच्या अडचणी टाळण्यासाठी स्थानिक प्रशासनाकडून योग्य ती माहिती घ्यावी आणि आवश्यक परवानग्या वेळेत प्राप्त कराव्यात. योग्य नियोजन आणि कायदेशीर प्रक्रिया पूर्ण करून तुम्ही आपल्या स्वप्नातील घराचा आनंद घेऊ शकता!