Digital Satbara | खरीप हंगाम तोंडावर येताच शेतकऱ्यांची पीककर्जासाठीची धावपळ सुरू होते. पारंपरिक प्रक्रियेत सातबारा, आठ-अ आणि फेरफार उताऱ्यांसाठी तलाठी कार्यालयात फेऱ्या माराव्या लागत होत्या. हे प्रक्रिया वेळखाऊ आणि कधी कधी त्रासदायक ठरत असे. मात्र, आधुनिक तंत्रज्ञानाच्या मदतीने आता हे सर्व कागदपत्र डिजिटल स्वरूपात सहज उपलब्ध होत आहेत. डिजिटल स्वाक्षरीयुक्त सातबारा आणि इतर उतारे ऑनलाइन मिळू लागल्याने शेतकऱ्यांचा वेळ आणि पैसा वाचत आहे, तसेच पीककर्ज प्रक्रियाही अधिक सुलभ झाली आहे.
Digital Satbara | डिजिटल उताऱ्यांचा वाढता वापर आणि त्याचा परिणाम
महाराष्ट्रातील भूमिअभिलेख विभागाच्या अधिकृत संकेतस्थळावरून मागील वर्षभरात ४ कोटी ३५ लाख डिजिटली स्वाक्षरीत उतारे डाउनलोड करण्यात आले आहेत. या सुविधेमुळे सरकारच्या तिजोरीत तब्बल ७६ कोटी ८० लाख रुपयांचा महसूल जमा झाला आहे. या सुविधेच्या उपलब्धतेमुळे शेतकऱ्यांना त्वरित उतारे मिळत असल्याने पारंपरिक प्रक्रियेत लागणारा विलंब टाळता येत आहे. परिणामी, शेतकरी वेळीच पीककर्ज मिळवू शकतात आणि त्यांच्या शेतीच्या कामात अडथळे निर्माण होत नाहीत.
Digital Satbara | डिजिटल सातबारा आणि त्याचे फायदे
डिजिटल सातबारा आणि इतर भूमिअभिलेख दस्तऐवज मिळवण्याचे अनेक फायदे आहेत:
- वेळेची बचत – शेतकऱ्यांना तलाठी कार्यालयात जाऊन वेळ खर्च करण्याची गरज नाही. घरबसल्या किंवा गावातील इंटरनेट सुविधा केंद्रातून सहज उतारा मिळवता येतो.
- पारदर्शकता आणि विश्वासार्हता – कोणत्याही प्रकारच्या भ्रष्टाचाराशिवाय त्वरित आणि योग्य माहिती उपलब्ध होते. सरकारी नोंदींची अचूकता राखली जाते आणि कोणतेही बदल अधिकृतरीत्या केले जातात.
- सोयीस्कर प्रक्रिया – फक्त १५ रुपयांत डिजिटल स्वाक्षरीयुक्त उतारा सहज मिळतो. यामुळे अनावश्यक शुल्क आणि दलालीचा खर्च वाचतो.
- ऑनलाइन प्रवेशयोग्यता – कोणत्याही वेळी, कोणत्याही ठिकाणाहून आवश्यक कागदपत्र डाउनलोड करण्याची सुविधा उपलब्ध आहे. त्यामुळे शेतकऱ्यांना अधिक लवचिकता मिळते.
- शासनाच्या महसुलात वाढ – डिजिटल प्रक्रियेमुळे महसूल वाढत असून, हा निधी अन्य शेतकरी विकास योजनांसाठी वापरण्यात येऊ शकतो.
- कर्ज प्रक्रिया सुलभ होते – बँका आणि वित्तीय संस्थांकडून पीककर्ज घेताना डिजिटल सातबारा तत्काळ उपलब्ध असल्याने प्रक्रिया जलद होते. यामुळे शेतकऱ्यांना वेळेवर आर्थिक मदत मिळते.
- भूविवाद कमी होतात – डिजिटल सातबारा मिळाल्यामुळे जमीन मालकीशी संबंधित वाद कमी होतात, कारण कोणत्याही व्यक्तीला अधिकृत मालकीची स्पष्ट माहिती सहज उपलब्ध होते.
- पेपरलेस व्यवहार – डिजिटल प्रणालीमुळे कागदपत्रांची गरज कमी होते. पर्यावरणपूरक दृष्टिकोनातून हे महत्त्वाचे पाऊल आहे.
- सुरक्षित आणि कायमस्वरूपी नोंदी – डिजिटल स्वरूपात उतारे सुरक्षित राहतात. पारंपरिक कागदी नोंदी हरवण्याची किंवा खराब होण्याची शक्यता असते, मात्र डिजिटल उतारे कायमस्वरूपी आणि सुरक्षित राहतात.
Digital Satbara | ई-फेरफार प्रकल्प आणि त्याचा प्रभाव
महाराष्ट्र सरकारने ई-फेरफार प्रकल्पांतर्गत डिजिटल स्वाक्षरीयुक्त सातबारा, आठ-अ आणि मिळकत पत्रिका ऑनलाइन उपलब्ध करून दिल्या आहेत. या प्रकल्पामुळे शेतकऱ्यांना तलाठ्यांच्या कार्यालयात वारंवार जाण्याची आवश्यकता उरली नाही. सरकारी आकडेवारीनुसार, २६ जून २०२४ रोजी, एका दिवसात तब्बल ३ लाख उतारे डाउनलोड करण्यात आले होते, ज्यामुळे महसूल विभागाला ४५ लाख रुपयांचे उत्पन्न मिळाले. ६ जुलै २०२३ रोजी २ लाख १५ हजार उतारे डाउनलोड होऊन ३६ लाख ६१ हजार रुपयांचा महसूल मिळाला होता. या संख्यांवरून हे स्पष्ट होते की डिजिटल उताऱ्यांची मागणी मोठ्या प्रमाणात वाढत आहे आणि शेतकऱ्यांना याचा फायदा होत आहे.
शेतकऱ्यांसाठी डिजिटल क्रांती आणि त्याचा भविष्यातील प्रभाव
डिजिटल तंत्रज्ञानामुळे शेतकरी अधिक सशक्त आणि आत्मनिर्भर झाले आहेत. यामुळे त्यांना शेतीसाठी आवश्यक असलेली आर्थिक मदत वेळेत मिळत आहे. डिजिटल सातबारा, आठ-अ आणि मिळकत पत्रिका सहज उपलब्ध होत असल्याने कर्ज प्रक्रियेत अडचणी येत नाहीत आणि वेळ वाचतो. परिणामी, शेतकऱ्यांना अधिक उत्पादनक्षम शेती करण्यास मदत मिळते.
आता शेतकरी मोबाईल किंवा संगणकाच्या मदतीने स्वतःच्या जमिनीची माहिती एका क्लिकवर मिळवू शकतात. यामुळे केवळ पीककर्ज प्रक्रियाच नाही, तर जमिनीच्या खरेदी-विक्रीसाठीही डिजिटल कागदपत्रांचा मोठा उपयोग होत आहे. ३१ मार्चपूर्वी मोठ्या प्रमाणावर जमिनीच्या खरेदी-विक्रीचे व्यवहार झाले, त्यामुळे नवीन उतारे डाउनलोड करण्याची संख्या झपाट्याने वाढली. शेतकरी बांधावरूनच डिजिटल प्रक्रिया पूर्ण करू लागले आहेत, ही डिजिटल क्रांतीची खरी निशाणी आहे.
शासनाच्या पुढाकाराने तंत्रज्ञानाचा अधिकाधिक उपयोग
महाराष्ट्र सरकार आणि भूमिअभिलेख विभाग सातत्याने डिजिटल सेवांमध्ये सुधारणा करत आहेत. भविष्यात या सेवांना आणखी पारदर्शक आणि वेगवान करण्यासाठी नवीन तंत्रज्ञानाचा वापर केला जाणार आहे. कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) आणि ब्लॉकचेन तंत्रज्ञानाचा वापर करून दस्तऐवज अधिक सुरक्षित आणि प्रभावी पद्धतीने साठवले जातील. यामुळे शेतकऱ्यांना अधिक विश्वासार्ह सेवा मिळू शकतील.
Digital Satbara | डिजिटल सेवांचा अधिकाधिक लाभ घ्या
महाराष्ट्रातील प्रत्येक शेतकऱ्याने या सुविधेचा लाभ घ्यावा आणि डिजिटल प्रणालीचा वापर करून आपल्या शेतीशी संबंधित कागदपत्रांची पूर्तता ऑनलाइनच करावी. यासाठी राज्य शासनाने अधिकृत संकेतस्थळावर प्रक्रिया सुलभ करून दिली आहे. अनेक कृषी सेवा केंद्रे, ग्रामपंचायती आणि इंटरनेट सेवा केंद्रांमधूनही डिजिटल उतारे सहज उपलब्ध करून दिले जात आहेत. यामुळे ज्या शेतकऱ्यांकडे इंटरनेट सुविधा नाही, त्यांनाही या सुविधेचा लाभ घेता येतो.
Digital Satbara | निष्कर्ष
डिजिटल तंत्रज्ञानामुळे महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांचे जीवन अधिक सोपे आणि सोयीस्कर झाले आहे. सातबारा आणि अन्य उतारे आता एका क्लिकवर उपलब्ध होऊ लागल्याने शेतकरी अधिक आत्मनिर्भर झाले आहेत. ही सुविधा अधिकाधिक शेतकऱ्यांपर्यंत पोहोचावी, यासाठी शासन आणि कृषी संस्थांनी याबाबत जागरूकता वाढवावी. आधुनिक कृषी व्यवस्थेकडे हा एक सकारात्मक टप्पा ठरत आहे. तसेच, भविष्यात आणखी सुधारणा केल्यास, ही सुविधा अधिक वेगवान आणि प्रभावी ठरेल. त्यामुळे, शेतकऱ्यांनी या आधुनिकतेचा स्विकार करून शेतीला डिजिटल तंत्रज्ञानाच्या मदतीने अधिक प्रगत बनवावे.