Mango Price in Maharashtra | कोकणात हापूस आंब्याचा हंगाम हा दरवर्षी जानेवारी-फेब्रुवारी महिन्यात सुरू होतो. हापूस आंब्याची चव आणि दर्जा यामुळे हा हंगाम भारतातच नाही, तर आंतरराष्ट्रीय बाजारातही लोकप्रिय आहे. मात्र, यंदा हवामानातील बदलांनी हापूसच्या उत्पादनावर गंभीर परिणाम केला आहे. त्यामुळे हापूस हंगामाला इतर वर्षांच्या तुलनेत उशिराने सुरुवात झाली आहे. तथापि, शेतकऱ्यांचा विश्वास आहे की मार्च महिन्यानंतर हापूस आंब्याची आवक मोठ्या प्रमाणावर वाढेल आणि तोपर्यंत वाशी बाजारात दाखल झालेल्या २४ पेट्या हापूस आंब्याच्या उशिरानेच त्याची चव चाखण्यासाठी खवय्यांना वाट पाहावी लागेल.
Mango Price in Maharashtra | हवामान बदलाचा प्रभाव
हवामान बदलामुळे कोकणातील हापूस आंब्याच्या उत्पादनावर गंभीर फटका बसला आहे. हापूस आंब्याच्या फुलांचा महत्त्वाचा भाग म्हणजे त्याची मोहर प्रक्रिया. हंगामाच्या सुरुवातीला असणारी मोहर फुलांची गळून पडण्याची प्रक्रिया यंदा अत्यंत तीव्र झाली. या प्रक्रियेत हवामान बदलामुळे फुलांची गळती होऊन फळधारणेला फटका बसला. विशेषत: कडाक्याची थंडी, परतीचा पाऊस आणि अति उच्च तापमान यामुळे हापूसच्या मोठ्या प्रमाणावर फुलांची गळती झाली आहे. यामुळे हापूसची फळधारणा योग्य वेळी झाली नाही. आणि त्याचं उत्पादन यंदा कमी होण्याची शक्यता होती.
दुसरीकडे, थ्रिप्स रोगानेही हापूसच्या उत्पादनावर आपला परिणाम साधला आहे. या रोगामुळे फुलं खराब होऊन त्यांची गळती झाली आणि यामुळे आंब्याच्या प्रारंभिक उत्पादनात मोठा फरक पडला. हापूसच्या फुलांची गळती होऊन, उत्पादन उशिरा मिळाल्यामुळे एक महिन्याचा विलंब झाला. यामुळे हापूस आंब्याच्या हंगामाला उशिराने सुरुवात झाली आहे. त्यामुळे कोकणातील हापूस शेतकऱ्यांना काही वेळासाठी चांगला तोटा सहन करावा लागला.
Mango Price in Maharashtra | वाशी बाजारातील पहिली आवक
२९ जानेवारी २०२५ रोजी वाशी येथील एपीएमसी बाजारात कोकणातील हापूस आंब्याच्या २४ पेट्या दाखल झाल्या. हे दर्शवते की हापूसची आवक सुरुवात झाली आहे. दरवर्षी जानेवारी महिन्याच्या दुसऱ्या आठवड्यापासून हापूस आंब्याची आवक होऊ लागते. यंदा हवामान बदलामुळे सुरुवात उशिरा झाली. वाशी बाजारात हापूसच्या पेट्या दाखल होण्याच्या पहिल्या दिवशीच, हापूस आंब्यांची खूप चांगली मागणी दिसून आली. प्रत्येक पेटीला ४ ते ६ डझन आंब्यांचा समावेश होता आणि त्यांचा बाजार भाव १०,००० ते १५,००० रुपये दरम्यान होता.
विक्रेत्यांनी हापूस आंब्याची पूजा केली आणि त्यानंतर ते विक्रीसाठी उपलब्ध करून दिले. यामुळे बाजारात उत्साही वातावरण होते आणि हापूसचे खरेदीदार त्या चवदार आंब्यांचा आस्वाद घेण्यासाठी उत्सुक होते. बाजारात असलेल्या हापूसच्या पहिल्या आवकामुळे, त्याच्या किमती उंच होत्या. तथापि, हवामानातील बदलांमुळे हापूस आंब्याची आवक अजून तशीच कमी राहिली होती, त्यामुळे मागणी आणि पुरवठ्यात फरक होता.
मार्च महिन्यापासून आवक वाढण्याची अपेक्षा
मार्च महिन्यापासून हापूसच्या आवकेत मोठ्या प्रमाणावर वाढ होईल, असे वाशी बाजारातील काही व्यापाऱ्यांनी सांगितले. हापूसची आवक उशिरा सुरू होण्याच्या कारणामुळे, सुरुवातीच्या हफ्त्यात दर चढेच राहतील. पण एकदा आवक मोठ्या प्रमाणावर वाढली की, हापूसचे दर थोडे कमी होण्याची अपेक्षा आहे. मार्चमध्ये हापूस आंब्याचा पुरवठा वाढेल आणि यामुळे ग्राहकांना हापूसच्या चवीला लवकरच मिळवण्यासाठी संधी मिळेल.
हापूस शेतकऱ्यांनीही यंदा हापूसच्या चांगल्या उत्पादनाची आशा व्यक्त केली आहे. ते म्हणतात की, उत्पादन चांगले होईल, पण त्यासाठी हवामानाच्या स्थितीवर अवलंबून राहावे लागेल. मार्चनंतर आवक वाढल्यामुळे हापूस प्रेमी आणि शेतकरी दोघांनाही त्यांचा वेळ आणि पैसा परत मिळवण्यासाठी संधी मिळेल.
Mango Price in Maharashtra | शेतकऱ्यांना होणारा फायदा
हापूस आंब्याचा प्रमुख फायदा कोकणातील शेतकऱ्यांना होत असतो. हापूस उत्पादनावर आधारित त्यांचे प्रमुख उत्पन्न असते. यंदाच्या हंगामात, उशिराने सुरू झालेल्या हापूस उत्पादनामुळे शेतकऱ्यांना प्रारंभिक टप्प्यात जास्त फायदा होणार नाही. परंतु, मार्च महिन्यापासून आवक वाढल्यावर शेतकऱ्यांना चांगला नफा मिळण्याची आशा आहे. मार्केटमध्ये हापूसचे प्रमाण वाढल्यामुळे त्याच्या किमती कमी होण्याची शक्यता आहे, त्यामुळे ग्राहकांनाही फायदेशीर परिस्थिती निर्माण होईल.
१. प्रारंभीच्या काळात हापूसला मिळणारे अधिक दर
दरवर्षी हापूस आंब्याची पहिली आवक ही फारच मर्यादित असते. यंदा हवामानातील बदलांमुळे हापूसची फळधारणा उशिराने झाली, परिणामी जानेवारीच्या शेवटी किंवा फेब्रुवारीच्या पहिल्या आठवड्यात बाजारात आलेले हापूस आंबे तुलनेने कमी प्रमाणात आहेत.
मागणी आणि पुरवठा यांच्यातील असमतोलामुळे हापूसच्या पहिल्या आवकला हमखास जास्त दर मिळतात. वाशीच्या एपीएमसी बाजारात पहिल्याच दिवशी ४ ते ६ डझनच्या एका पेटीला १०,००० ते १५,००० रुपयांचा उच्चांकी दर मिळाला. शेतकऱ्यांसाठी ही मोठी संधी असते कारण हंगामाच्या सुरुवातीला आंब्याच्या दरात मोठ्या प्रमाणावर चढ-उतार होत नाहीत आणि तोट्याचा धोका तुलनेने कमी असतो.
२. हापूसला आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत असलेली मागणी आणि निर्यात संधी
हापूस आंबा हा केवळ भारतातच नाही, तर परदेशातही मोठ्या प्रमाणावर लोकप्रिय आहे. विशेषतः अमेरिका, युरोप, मध्य-पूर्व देश, आणि जपानसारख्या देशांमध्ये हापूसची प्रचंड मागणी आहे. महाराष्ट्र सरकार आणि केंद्र सरकारच्या कृषी विभागाने हापूसच्या निर्यातीसाठी विशेष प्रोत्साहन दिले आहे.
मार्च महिन्यापासून हापूसची मोठ्या प्रमाणावर आवक होईल आणि त्यानंतर हापूस निर्यातीसाठीही अधिक चांगली संधी उपलब्ध होईल. निर्यातीसाठी पात्र आंबे हे विशिष्ट गुणवत्ता निकष पूर्ण करणारे असतात, त्यामुळे उच्च प्रतीचा हापूस आंबा निर्यात करणाऱ्या शेतकऱ्यांना जास्त दर मिळू शकतो.
सरकारतर्फे निर्यातीसाठी लागणाऱ्या प्रमाणीकरणाच्या सुविधा आणि अनुदाने शेतकऱ्यांना दिली जात असल्याने, अनेक शेतकरी आपले उत्पादन आंतरराष्ट्रीय बाजारात पाठवण्यासाठी सज्ज होत आहेत. अशा निर्यातीमुळे शेतकऱ्यांना स्थानिक बाजारात मिळणाऱ्या दरांपेक्षा जास्त दर मिळण्याची शक्यता असते, जे त्यांना अधिक फायदेशीर ठरते.
३. प्रक्रिया उद्योग आणि पूरक व्यवसायांमधून होणारा फायदा
हापूस आंब्याचे फक्त ताजे फळ म्हणूनच नाही, तर त्याचे विविध प्रकारांमध्ये रूपांतर करूनदेखील मोठ्या प्रमाणावर विक्री होते. हापूसपासून तयार होणाऱ्या प्रक्रिया केलेल्या पदार्थांमध्ये खालील प्रकारांचा समावेश होतो:
- आंब्याचा रस (मँगो पुल्प)
- आंबा बर्फी आणि अन्य मिठाई
- आंब्याचे लोणचं आणि जॅम
- सुकवलेला आंबा (ड्राय मँगो स्लाइस)
- आंबा फ्लेवरयुक्त आइस्क्रीम आणि पेय
हापूसच्या वाढत्या मागणीमुळे अनेक प्रक्रिया उद्योग त्याच्या उत्पादनावर अवलंबून असतात. त्यामुळे हंगाम चांगला गेला तर शेतकऱ्यांना आंब्याच्या थेट विक्रीशिवाय प्रक्रियेसाठीही अधिक दर मिळू शकतो. अनेक मोठ्या कंपन्या थेट शेतकऱ्यांकडून आंबा खरेदी करतात, ज्यामुळे मध्यस्थांचा हस्तक्षेप कमी होऊन शेतकऱ्यांना अधिक नफा मिळतो.
४. कृषी पर्यटन आणि स्थानिक अर्थव्यवस्थेला चालना
कोकणातील हापूस आंब्याच्या हंगामादरम्यान अनेक पर्यटक कोकणात फळबागा पाहण्यासाठी आणि थेट शेतातून हापूस विकत घेण्यासाठी येतात. यामुळे कृषी पर्यटनालाही मोठी चालना मिळते.
- काही शेतकरी थेट त्यांच्या आंबा बागांमध्ये पर्यटकांसाठी “प्लक-अँड-पे” (स्वतः आंबे तोडून खरेदी करण्याची संधी) प्रकारच्या सुविधा देतात.
- स्थानिक हॉटेल, लॉज, आणि होमस्टे यांनाही याचा फायदा होतो कारण हापूस हंगामात कोकणात पर्यटकांची संख्या वाढते.
- काही शेतकरी थेट ग्राहकांना ऑनलाइन ऑर्डरद्वारे आंबे विकतात, त्यामुळे त्यांना अतिरिक्त फायदा होतो आणि ते बाजारभावावर अधिक नियंत्रण ठेवू शकतात.
५. सरकारी योजना आणि अनुदाने
हापूस आंब्याच्या उत्पादनाला चालना देण्यासाठी महाराष्ट्र शासन आणि केंद्र सरकार विविध योजना राबवत आहेत. शेतकऱ्यांसाठी काही महत्त्वाच्या योजनांचा उल्लेख खालीलप्रमाणे आहे:
- राष्ट्रीय फलोत्पादन अभियान (NHM) – या योजनेअंतर्गत शेतकऱ्यांना फळबाग लागवडीसाठी अनुदान दिले जाते.
- प्रधानमंत्री पीक विमा योजना (PMFBY) – हवामान बदल आणि नैसर्गिक आपत्तीमुळे होणारे नुकसान भरून काढण्यासाठी ही योजना आहे.
- कृषी पायाभूत सुविधा योजना – हापूस आंबा साठवण्यासाठी शीतगृह (कोल्ड स्टोरेज) आणि प्रक्रिया उद्योग उभारण्यासाठी अनुदान दिले जाते.
- निर्यात प्रोत्साहन योजना – हापूस आंब्याच्या निर्यातीसाठी शेतकऱ्यांना विशेष आर्थिक साहाय्य दिले जाते.
Mango Price in Maharashtra | निष्कर्ष
कोकणातील हापूस आंब्याचा हंगाम यंदा हवामान बदलामुळे उशिराने सुरू होईल, परंतु मार्च महिन्यापासून मोठ्या प्रमाणावर आवक होईल, अशी अपेक्षा आहे. हापूस प्रेमींना त्याची चव चाखण्यासाठी थोडे अधिक प्रतीक्षा करावी लागेल. हापूस शेतकऱ्यांनाही आपल्या उत्पादनातून चांगला नफा मिळवण्याची संधी मार्चनंतर मिळेल. हवामानातील बदलामुळे यंदा हापूस हंगामाचा प्रारंभ उशिरा होईल, परंतु त्याची आवक लक्षवेधी ठरेल.